Lompat ke isi

Nyèyor

Beccè' interwiki
Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika
Nyèyor
Cocos nucifera Edit nilai pada Wikidata

Edit nilai pada Wikidata
Bernyèng
Jenis buahbuwâ abâi' Edit nilai pada Wikidata
Taksonomi (id) Terjemahkan
KerajaanPlantae
DivisiTracheophytes
OrdoArecales
FamiliArecaceae
TribusCocoseae
GenusCocos
SpèsièsCocos nucifera Edit nilai pada Wikidata
Linnaeus, 1753
TemplateStyles' src attribute must not be empty.
Bhungkana nyèyor

Nyèor (Cocos nucifera), Nyior otabâ Nyor iyâ arèya tong-sèttonga tombuwân angghuta è ḍâlem marghâ Cocos ḍâri bhâlâ rèn-arrènan otabâ Arecaceae. Artè oca' nyèor è ḍâlem bhâsa Madhurâ (otabâ coconut è bhâsa Ènggris) arèya bisa èangghuy ḍâ' ka bhungkana, bâi'na, otabâ buwâna sè sacara botani arèya ka-bhungkaan sè abuwâ, bennè bhungka cang-kacangan. Oca' arèya asalla dâri bhâsa Portugis bân Spanyol abad ka-16, coco sè artèna "cèṭak". Tombuwân arèya èpamèḍi' sakabbhi bâgiyânna bi' manussa saèngghâ èlok-cellok mènangka tombuwân saèbu ghuna, otamana ḍâ' masyarakat pasèsèr.

Dèskripsi

[beccè' | beccè' sombher]
Bhlârâk otabâ dâunna nyèor

Cocos nucifera iyâ rèya rèn-arrènan rajâ sè kennèng jurna tagher 30 meter (100 soko) anjhungnga, bhâreng ḍâun aghibhessân salanjhâng 4–6 m (13–20 ft), bân ana' ḍâunna salanjhâng 60–90 sentimeter (2–3 ft). Ḍâun towa bhâkal raras bhersè, madhina lampat alos è bhungkana.[1]

Ḍâlem kabâḍâân tana bân omor sè merdhi, bhungkana nyèor kennèng nugghâi kasèl 75 buwâ bâng-sèbâng taonna, bhlângkan omomma pèra' ngasèlaghi sè ta' patè 30.[2][3][4]

Ḍâlem bu-obuân bân kabâḍâân beddhâr sè bhâghus, bhungkana nyèor kabidhâ abuwâ è ḍâlem bâjâ ka ennâm kangsè sapolo taon bân bâḍâ è produksi palèng bhâghus tagher 15 kangsè 20 taonan.[5]

Sokklana variètas nyèor jennès dhempa sè beddhâlân Pasifik la èkabudhidhâjâ amarghâ masyarakat Austronèsia kabiddhâ jhâman sè kona iyâ 3000 kangsè' 1500 sabellun Masèhi[6]. Varietas rèya èplaor polana beddhârra sè alaonan, aèng nyèor sè amanèsan, bân segghut abuwâ bârna tèra'.[7]

Satèya, bânnya' variètas modèrn kèya èkembhângaghi, kalebbhu jennès Maypan, King, bân Macapuno. Varietas rèya acem-macem mènorot aing nyèor, bârna buwâ, kaḍhik faktor gènètik.[8]

Tèngghu ma-nyama bân cellokan kaangghuy parkara otabâ bhârâng sè acangkè'an bi' nyèor rèya[9]:

Buwâ

[beccè' | beccè' sombher]
  • Dhubighân, tegghân, bhegghân, otabâ dhugghân iyâ rèya nyèor ngoḍâ.
  • Cengkèr iyâ rèya nyèor ngoḍâ sè ghi' ta' adhâghing.
  • Ro'-moro' otabâ merro' iyâ rèya nyèor ngoḍâ sè sakonè' aèngnga bân dhâghingnga ghi' lèdu', ampo èkaghâbây mènangka tambhâ.
  • But-embut iyâ rèya nyèor ngoḍâ sè marè èkala' kolè' lowarra.
  • Ghâlindhis iyâ rèya nyèor sè marè èkala' seppat lowarra.
  • Cangkèlongan iyâ rèya buwâna nyèor sè ta' anḍi' èssè.
  • Bhlutok iyâ arèya bhâṭokka nyèor.
  • Ceddhir/jheḍḍhir iyâ arèya lobângnga bhlutok (Ènggris: micropyle).
  • Seppat iyâ rèya sa'arra buwâ nyèor.
  • Puan otabâ kopyor iyâ arèya nyèor sè alaènan gènetik ateddhiaghi dhâghingnga lejjhur.
  • Kalonṭongan iyâ rèya robâna buwâna nyèor sè marè èlobângè bi' kèbân, ebbhu' sè otamana

Bhibhit

[beccè' | beccè' sombher]
  • parsè iyâ rèya bhibhitta nyèor.
  • tombung/bhuru' (Cocos nucifera) iyâ rèya èmbrio nyèor sè aolat potè kol-bungkol bâḍâ è ḍâlem bhluṭokka nyèor sè aselbhi'â

Kembhâng

[beccè' | beccè' sombher]
  • Mayang iyâ arèya kembhângnga nyèor
  • Beluluk otabâ pocèt nyeòr iyâ rèya sabuwâ èkan ginesium sè èkabhângon attas bhâkalla buwâ, dhlângkètta pocèt, bân cèṭakka pocèt.

Ḍâun

[beccè' | beccè' sombher]
  • Bhlârâk iyâ arèya ḍâunna nyèor.
  • Ompay iyâ rèya ḍâunna nyèor sè ghi' ngoḍâ.
  • Kalarè, klarè, otabâ tapès iyâ rèya ḍâunna nyèor sè la kessat.
  • Jhellingè/jhellingèt iyâ rèya kolè'na dhâlâghârânna ḍâun sè bâḍâ è bhungkana rèn-arrènan

Dhlângkèt

[beccè' | beccè' sombher]
  • Dhângo iyâ rèya dhlângkèt ḍâri buwâna rèn-arrènan (Inḍonèsia: palem), kalebbhu kèya nyèor.

Mènnya'

[beccè' | beccè' sombher]
  • Lettèk iyâ rèya mènnya' sè èkaghâbây ḍâri dhâghingnga nyèor.
  • Tataèn otabâ talèpè' iyâ rèya sa'arra nyèor (seppat) samarèna èkala' mènnya'na
  • Ḍhempel iyâ rèya mènnya' alami sè la tasaḍiyâ, sè bâḍâ è bhungkana ren-arrennan otabâna nyèor)


Kalakoan

[beccè' | beccè' sombher]
  • Sombhât rèya lalakon ngombi' nyèor

Kakanan

[beccè' | beccè' sombher]
  • Palèmpong iyâ rèya sala sèttongnga kakanan sè èkaghâbây ḍâri nyèor abhâreng bi' teppong bherrâs

Èn-laènna

[beccè' | beccè' sombher]
  • Ghurjhem iyâ arèya monyè tèroanna nyèor mon ghâgghâr

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ Pradeepkumar, T.; Sumajyothibhaskar, B.; Satheesan, K.N. (2008). Management of Horticultural Crops. Horticulture Science Series. Vol. 11, 2nd of 2 Parts. New India Publishing. pp. 539–587. ISBN 978-81-89422-49-3.
  2. ↑ Grimwood, hlm. 18.
  3. ↑ Sarian, Zac B. (18 Agustus 2010). "Kelapa baru berbuah tinggi". The Manila Bulletin. Archived from the original on 19 November 2011. Retrieved 21 April 2011.
  4. ↑ Ravi, Rajesh (16 Maret 2009). "Peningkatan hasil kelapa dan area tanam menempatkan India di puncak". The Financial Express. Archived from the original on 15 Mei 2013. Retrieved 21 April 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  5. ↑ "Berapa lama pohon kelapa mulai berbuah?". Home Guides – SF Gate. Agustus 20, 2013. Archived from the original on Novèmber 13, 2014.
  6. ↑ Brouwers, Lucas (1 Agustus 2011). "Coconuts: not indigenous, but quite at home nevertheless". Scientific American.
  7. ↑ Lebrun, P.; Grivet, L.; Baudouin, L. (2013). "Use of RFLP markers to study the diversity of the coconut palm". In Oropeza, C.; Verdeil, J.K.; Ashburner, G.R.; Cardeña, R.; Santamaria, J.M. (eds.). Current Advances in Coconut Biotechnology. Springer Science & Business Media. pp. 83–85. ISBN 978-94-015-9283-3.
  8. ↑ "Varietas Kelapa". floridagardener.com. Archived from the original on 20 Oktober 2015. Retrieved 19 Mei 2016. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
  9. ↑ Prawitra, A. (2009) Kamus Standard Bahasa Madura-Indonesia‎[1], Jakarta: Dian Rakyat Ltd., →ISBN
Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Nyèyor&oldid=44296"