Mehmed II
 | |||||
| Asmana ḍâlem bhâsa asli | (ota) فاتح سُلطان محمد  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Carèta oḍi' | |||||
| Èlahèraghi | 30 Maret 1432 Edirne | ||||
| Sèdhâ | 3 Mèi 1481 (49 taon) Gebze (en)  | ||||
| Tempat pemakaman (id) | Masjid Fatih Istanbul (id) | ||||
12 Fèbruwari 1451 – 12 Mèi 1481 ← Murad II (id) – Bayezid II (id) →
1444 (Kalender Masehi Gregorius) – 1446 (Kalender Masehi Gregorius) ← Murad II (id) – Murad II (id) → | |||||
| Data pribadi (id) | |||||
| Aghâma | Islam | ||||
| Kegiatan (id) | |||||
| Pekerjaan (id) | Penguasa monarki (id) bi' penyair (id) | ||||
| Nama pena (id) | Avni | ||||
| Lain-lain (id) | |||||
| Gelar bangsawan (id) | Sultan (id) | ||||
| Keluarga (id) | Dinasti Osman (id) | ||||
| Pasangan nikah (id) | Gülbahar Hatun (mul) Çiçek Hatun (en) Sittişah Mükrime Hatun (en) Gülşah Hatun (en) Helena Palaiologina (en) | ||||
| Anak (id) | Bayezid II (id) Cem Sultan (en) Gevherhan Hatun (en) Mustafa (en) | ||||
| Orang tua (id) | Murad II (id) , Hüma Hatun (id) | ||||
 | |||||
 | |||||
.svg){kind=small}
Mehmed II (Turki Utsmaniyah: محمد ثانى, Meḥmet-i sānī; Turki: II. Mehmet; 30 Maret 1432-3 Mèi 1481) èkennal mènangka Muhammad al-Fatih (محمد الفاتح, Fatih Sultan Mehmed) iyâ arèyâ penguasa Utsmani kapèng pètto’ ḍâri taon 1444-1446 bân 1451-1481. Mehmed II bânnya’ prestasina. Taon 1453, Mehmed II naklukaghi Konstantinopel saèngghâ Kekaisaran Romawi Tèmor lobâr bân ollè 'Sang Penakluk' (الفاتح, el-Fatih).
Mehmed II èkennal mènangka kalabân pemimpin sè jago, bân ahli militer, èlmo pangataowan, bân bisa 6 bhâsa asèng è bâkto omor 21 taon. Dhibi’en jhughân kotara mènangka pahlawan Turkiye bân Islam akadhi Sultan Shalahuddin Al-Ayyubi (pahlawan Islam Perrang Salib) bân Sultan Saifuddin Mahmud Al-Qutuz (Pahlawan Islam perrang è 'Ain Al-Jalut bâkto alabân tentara Mongol). Mehmed lebbi mèlè pejabat lèbât devşirme (benni lâ-bhâlâna sè anḍi’ katoronan bhâghus).
Carèta oḍi’
[beccè' | beccè' sombher]Mehmed II iyâ arèyâ potrana Sultan Murad II bân Hüma Hatun sè lahèr 30 Maret 1432 è Edirne, dhimèn ibu kota Utsmaniyah.
Omor 11 taon, Mehmed II èkèrèm marènta ka Amasya mètorot tradisi Utsmani bhâdhi şehzade (pangèran) sè cokop omor maklè ajhâr amimpin. Sultan Murad jhughân ngèrèm ghuru sè bânnyak tamasok Molla Gürani bân Syaikh Muhammad Syamsuddin bin Hamzah, sè anḍi’ pangaro rajâ tor ngajhârin penaklukan Konstantinopel.
Samarèna bâḍâ perjanjian akor bi’ Kadipaten Karaman taon 1444, Sultan Murad II toron takhta polana lebbi lèbur ka aghâma bân seni bân maghi jabatan ka potrana. Bâkto rowa, Mehmed II ghi’ omor ḍu bellâs taon bân èbhânto Çandarlı Halil Pasya (wazir agung /perdana menteri). Çandarlı iyâ asalla ḍâri kalowarga Çandarl sè anḍi’ pangaro rajâ è Turkiye (salaèn Wangsa Utsmaniyah). Tapè pangarona kala saèng bi’ Syaikh Muhammad Syamsuddin sè cè’ akrabbha sareng Mehmed II.
Neng bâkto awwâl Mehmed II mèmpèn, Utsmani kennèng serrang bi’ Hongaria sè èkatowaè János Hunyadi. János kal-ngakalè Jhânjhi Szeged (1444) sè èssèna gencatan senjata. Mehmed pas mènta ka ramana bâdhi ongghâ takhta polè tapè ta’ kasokan. Polana ètolak bi’ ramana, Mehmed ngèrèm sorat: “Manabi rama sultan, èyatorna rabu bân pimpin pasukanna. Manabi abdhina sultan, abdhina nyoro rama ḍâteng bân pimpin pasukanna abdhina.” Murad akhèrra ḍâteng bân mimpin pasukan sampè makala kompolan pasukan Hungaria-Polandia bân Wallachia sè èpimpin Władysław III (Raja Hungaria bân Polandia), János Hunyadi, komandan kompolan pasukan Kristen; bân Mircea II, Voivode (Adipati/Pangeran) Wallachia è ḍâlem Pertempuran Varna (1444).
Murad èpènta ongghâ takhta polè bi’ Çandarlı Halil Pasya sè ta’ senneng bi’ pangarona Syaikh Syamsuddin. Murad akhèrra kasokan ongghâ takhta sampè’ sèdhâ è 18 Fèbruwari 1451.[1] Samarèna rowa, Mehmed II ongghâ takhta è omor 19 taon bân ènobatkan è Edirne.
Arebbhu' Konstantinopel
[beccè' | beccè' sombher]Sabellunna
[beccè' | beccè' sombher]Konstantinopel iyâ arèya kotta ghâbâyân Kaisar Romawi Konstantinus Agung taon 330 M bân kotara è bâkto lambâ'. Mongghu orèng Kristen, kotta rèya cè' jagona è jhâmanna Wangsa Komnenos khosossa kabhuddhâjân bân makmor.[2] Sebelles abad samarèna Wangsa Komnenos, bânnya' umat Islam sè terro ngala' kotta rèya tamasok Mu'awiyah bin Abi Sufyan. Anapon Pasukan Salib toman maddhek Kekaisaran Latin (Romawi Tèmor Katolik) taon 1204 è Konstantinopel. Hagia Sophia mala dhâddhi kennengan buk-mabuk'an, gereja èparosak, biara èperkosa, bân rèng-orèng sè sekarat ètorot neng lân-jhâlân.[3] Akhèrra kompolan ḍârâ bhiru Romawi Tèmor maddhek pamarènta darurat è tello' kennengngan yakni Nicea, Trebizond, dan Epirus.
È bâkto pamarenta'an Kekaisaran Latin, Konstantinopel sajen nyorot. Sapartellon rakyatta dhâddhi rèng mèskèn bân jumlana sajen sakoni'.[4] Pejabat, orèng ḍârâ bhiru, ahli aghâma èpamasok ka penjara sè jhâu. Timah bân perunggu è papajun èwâl-jhuwâl maklè abhânto naghârâ.[5] Hagia Sophia sè awalla basilika Kristen èghântè dhâddhi basilika Katolik. Taon 1261, Nicea arebbhu' Konstantinopel sampè' Kekaisaran Latin Katolik ondhur bân aobâ dhâddhi pamarènta'an Kekaisaran Romawi Timur Ortodoks. Tapè Trebizond bân Epirus apèsa. Maskè Romawi Timur Ortodoks ampon saè, tapè naghâra krisis. Akhèrra Kaisar Mikhael VIII Palaiologos bisa meccè' èkonomi bân jumlana orèng è Konstantinopel sè awalla 35.000 namba dhâddhi 70.000 orèng.[6] È pamarènta'an Kaisar Andronikos III Palaiologos, bâḍâ perrang satarètanan è Konstantinopel saèngghâ naghârâ rosak sampè Serbia arebbhu' pan-brempan wilayah.[7] Daulah Utsmaniyah jhughân ngala' bânnya' wilayah Balkan samarèna Pertempuran Kosovo.[7][1]
Èrebbhu' bi' Utsmani
[beccè' | beccè' sombher]Neng bâkto Mehmed ongghâ takhta taon 1451, dhibi'ân fokus makowat angkatan tasè' Utsmani bhâdhi yap-siyap arâbbhu' Konstantinopel. È pèngghir Sellat Bosporus bâgiyân Asia, ampon maddhek bènteng Anadolu Hisarı sè èbangun bi' Sultan Bayezid I. Mehmed maddhek bènteng Rumeli Hisarı sè lebbi kowât è pèngghir Bosporus, Èropa sampè' Utsmani akobâsa è Sellat Bosporus. Samarèna maddhek benteng, Mehmed mènta pajak ka pal-kapal sè ngampong lèbât. Anapon Venesia ta' ngèḍingaghi bân kapalla ètèmba' bi' meriam. Orèng sè slamet èyokom penggal[8], bân mayat kaptènna èpajang mènangka paènga' ka sè laèn.[9]
È awwâl April 1453, Mehmed molaè akeppong Konstantinopel è labâng Bosporus kalabân 80.000 sampè 200.000 pasukan, kereta api artileri, bân 320 kapal abentu' bulân sabit maklè bisa alanglang bhântowan sè masok dâri tasè'.[8][10] Kotta rèya èkalèlèngè bi' tasè' bân dhârât. Dhing la arebbhu' Konstantinopel, awalla kotta rèya bisa nahan Utsmaniyah makkè Mehmed ngangghuy meriam sè èghâbây Orban, insinyur ḍâri Transilvania. Anapon Pelabuhan Tanduk Emas èlindungi rantai sè ngaddhâng bân èjâgâ 28 kapal.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ 1,0 1,1 Muhammad Ash-Shalabi, Dr. Ali (2021). Muhammad Al-Fatih Sang Penakluk. Sukoharjo: Al-Wafi Publishing.
- ↑ Cameron, Averil (2006). The Byzantines. Oxford: Blackwell. ISBN 978-1-4051-9833-2.
- ↑ Steven Runciman, A History of the Crusades, Cambridge 1966 [1954], vol 3, hlm.123.
- ↑ Talbot, "The Restoration of Constantinople under Michael VIII", Dumbarton Oaks Papers, 47 (1993), p. 246
- ↑ Geanakoplos, Emperor Michael Palaeologus and the West (Harvard University Press, 1959), hlm. 124 n. 26
- ↑ T. Madden, Crusades: The Illustrated History, 113.
- ↑ 7,0 7,1 Reinert, Stephen W. (2002). "Fragmentation (1204–1453)". Ḍâlem Cyril Mango. The Oxford History of Byzantium. Oxford: Oxford University Press. hlm. 248–283. ISBN 0-19-814098-3.
- ↑ 8,0 8,1 Silburn, P. A. B. (1912).
- ↑ "Byzantium: A Tale of Three Cities - BBC Four". BBC. Aksès 2017-04-09.
- ↑ Arnold (2001) p. 111