Kotta Bukittinggi

Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika

Kotta Bukittinggi (bhâsa Minangkabau: Bukittinggi; Jawi: بوكيق تيڠڬي) iyâ arèya kotta kalabân perekonomian sè rajâ nomèr ḍuwâ’ è provinsi Sumatra Bârâ’, Inḍonèsia. Mènangka enklave ḍâri Kabhupatèn Agam, kotta rèya toman dhâddhi ibu kotta Inḍonèsia è bâkto Pamarènta Dhârurat Republik Inḍonèsia.[1] Kotta rèya kèya toman dhâddhi ibu kotta Provinsi Sumatra bân Sumatra Tengnga. Kotta rèya è jhâman kolonial Balândhâ èsebbhut kalabân Fort de Kock bân ollè jhulughân mènangka Parijs Van Sumattra. Bukittinggi èkennal mènangka kotta perjuangan bhângsa bân dhâddhi kotta kalahèran brâmpan tokoh pendiri Republik Inḍonèsia, èantarana panèka Mohammad Hatta bân Assaat sè dhâddhi Proklamator bân Pejabat Prèsiḍen Republik Inḍonèsia.

Kotta Bukittinggi bâḍâ paghunongan Bukit Barisan otabâ sekitar 90 km ara ḍâjâ ḍâri Kotta Padang. Kotta rèya bâḍâ è plèsèr Ngarai Sianok bân èkalènglèngè sareng ḍuwâ’ ghunong yakni Ghunong Singgalang bân Ghunong Marapi. Lokasina katègghiân 909-941 mdpl madhâddhi Bukittinggi kotta sè ahâwâ abâk kalabân suhu sejjuk antara 16.1-24.9 °C. Lowas Bukittinggi mongghu de Jure panèka 145,29 km², mètorot Atoran Pamarènta Nomer 84 taon 1999. Namong, polana penolaghân sabâgiyân masyarakat Kebhupatèn Agam, lowas bâgiyânna mongghu de facto bâjâ mabkèn panèka 25,24 km², sè adhâddhiaghi Bukittinggi mènangka sala sèttong kotta kalabân bâgiyân sè palèng copè’ è Inḍonèsia.[2]

Kotta Bukittinggi iya arèya sala sèttong pusat dhâghâng pangolaghân bhârâng grosir è Polo Sumatra.[3] Pusat dhâghâng otamana bâḍâ è Pasar Ateh, Pasar Bâbâ, bân Pasar Aur Konèng. Ḍâri sektor perekonomian, Bukittinggi panèka kotta kalabân PDRB palèng rajâ nomèr ḍuwâ’ è Sumatra Bârâ’ marèna Kotta padang. Kennengngan wisata sè rammè èèntarè panèka Jam Gadang, yakni menara ejjhâm sè bâḍâ è kotta bân dhâddhi torana Bukittinggi.

Sajhârâ[beccè' | beccè' sombher]

Kotta Bukittinggi bibidhân panèka pasar (pekan) bâgi masyarakat Agam Tuo. Saampon kaḍâtengan Balândhâ, kotta rèya dhâddhi kubu pertahanan kabbi kaangghuy melabân kaum Padri. Ka taon 1825, Balândhâ paddhek bhintèng è sala sèttong bukit sè bâḍâ è ḍâlâm kotta rèya. Tembilung rèya èkennal mènangka bhintèng Fort de Kock, dhâdhâp dhâddhi tembilung pamolèan upsir-upsir Balândhâ sè bâḍâ è bâgiyân jhâjhâenna.[4] Ka robuk pernata Hindia- Balândhâ, kawasan rèya manè è ètingkataghi peranna ḍâlâm ketatanaghârâân sè pas akembâng dhâddhi stadsgemeente (kotta), bân kèya afungsi mènangka ibu kotta Afdeeling Padangsche Bovenlanden bân Onderafdeeling Oud Agam.

Ka robuk pendudukan jèppang, Bukittinggi èpadhâddhi mènangka pusat pengendalian pernata militerra kaangghuy bâgiyân Sumattra, dhâghâ sampè' ka Singapura bân Thailand. Kotta rèya dhâddhi tembilung kedudukan komandan militer ka-25 Kemperai, è bâbâ kapala Mayor jèndral Hirano Toyoji.[5] Pas kotta rèya aghântè nyama ḍâri Stadsgemeente Fort de Kock dhâddhi Bukittinggi Si Yaku Sho sè bâgiyânna èpalowas kalabân mamaso’ nagari-nagari èseddhi’in akanta Sianok Anam Suju, Gadut, Kapau, Ampang Gadang, Batu Taba, bân Bukit Batabuah. Satèya nagari-nagari kasebbhut maso’ ka ḍâlâm bâgiyân Kebhupatèn Agam.

Saampon kemerdekaan Inḍonesia, Bukittinggi èteptepaghi mènangka ibu kotta Provinsi Sumattra, kalabân gubernurra Mr. Teuku Muhammad Hasan.[6] Pas Bukittinggi kèya èteptepaghi mènangka bâgiyân pernata kotta sè èdhâsaraghi kalabân katepteppân Gubernur Provinsi Sumattra Nomr 391 tangghâl 9 junè 1947.

Ka robuk apertahanaghi kemerdekaan Inḍonesia, Kotta Bukittinggi aperran mènangka kotta perjuangan, bilâ ka tangghâl 19 Dèsèmber 1948 kotta rèya èjhulughi mènangka ibu kotta Naghârâ Inḍonèsia saampon Yogyakarta ghâgghâr ka tanang Balândhâ otabâ èkennal kalabân pernata Dhârurat Republik Inḍonèsia (PDRI). Pas è arè saamponna, peristiwa rèya èteptepaghi mènangka Arè Bhillâ’ Naghârâ, sè è dhâsaraghi kalabân kenḍil prèsiden Republik Inḍonèsia tangghâl 18 Dèsèmber 2006.[7]

Selanjutte Kotta Bukittinggi dhàddhi kotta rajâ sè è dhâsaraghi kalabân ondhâng Nomer 9 Taon 1956 sè èssèna panèka nântoaghi daèrah otonom kotta rajâ dâlâm lingkungan daèrah Provinsi Sumattra Tengnga ka robuk rowa, sè bâgiyânna panèka Provinsi Sumattra Bârâ’, Jambi, Riau, bân Kepulauan Riau Satèya.[8]

Ḍâlâm rangka malowas bâgiyân kotta, ka taon 1999 pamarènta manerbitaghi Atoran Pamarènta Nomer 84 Taon 1999 sè èsseèna agabungaghi nagari-nagari è seddhi'in Bukittinggi ka ḍâlâm bâgiyân kotta. Nagari-nagari kasebbhut yakni Cingkariang, Gaduik, Sianok Anam Suju, Guguak Tabek Sarojo, Ampang Gadang, Ladang Laweh, Pakan Sinayan, Kubang Putiah, Pasia, Kapau, Batu Taba, bân Koto Gadang. Namong, sabâgiyân masyarakat Kebhupatèn Agam nolak kaangghuy agabung kalabân Bukittinggi saèngghâ, atoran kasebbhut dhâghâ bâjâ rèya ghita’ kèngèng èlaksanaaghi.[9]

Pamarènta kotta ateptepaghi arè dhâddhi Kotta Bukittinggi ka tangghâl 22 Dèsèmber 1784.[10]

Sombhèr[beccè' | beccè' sombher]

  1. Rosiana Haryanti. Kompas.com. "Mengenang Peran Bukittinggi Saat Menjadi Ibu Kota Negara". Aksès 2019-07-31.
  2. Melia Setiawati. Liputan6.com. "6 Fakta Menarik Tentang Bukittinggi, Kota Kolonial yang Diciptakan Belanda". Aksès 2021-03-04.
  3. Antonius Purwanto. Kompaspedia.kompas.Id. "Kota Bukittinggi: dari “Parisj Van Sumatra” Hingga Pusat Perdagangan di Sumatera Barat". Aksès 2023-03-16.
  4. Widya Lestari Ningsih. Kompas.com. "Benteng Fort De Kock, Pertahanan Belanda Selama Perang Padri". Aksès 2021-07-30.
  5. Aswab Nanda Pratama. Kompas.com. "Hari Bela Negara, Saat Bukittinggi Jadi Ibu Kota Pemerintahan Darurat RI". Aksès 2018-12-19.
  6. Dini Daniswari. Kompas.com. "Biografi Teuku Muhammad Hasan: Gubernur Pertama Sumatera, Perjuangan, dan Tempat Lahir". Aksès 2022-02-04.
  7. Mutiara Safira Fitri. Detiknews.com. "Hari Bela Negara19 Desember". Aksès 2021-12-18.
  8. M. Faisal. Kompas.com. "10 Provinsi Di Pulau Sumatera". Aksès 2022-07-25.
  9. Denni Risman dan Aldian. Liputan6.com. “Ratusan Warga Agam Menolak Perluasan Kota Bukittinggi”. aksès 2002-03-31.
  10. Qommariyya Rostanti. News.republika.co.id. "Pemkot Bukittinggi Beri Penghargaan Kepada Warga yang Lahir Ada 17 Agustus 1945". Aksès 2022-08-17.