Kabhupatèn Banyuwangi
Kabhupatèn Banyuwangi iyê arèya sala sèttong kabhupatèn se bâḍâ è Jhâbâ Tèmor, Inḍonèsia. Bâtes wilaya Kabhupatèn Banyuwangi sè bâḍâ è bun ḍâjâ rèya Kabhupatèn Situbonḍo. Dhinèng bâtes è bun tèmor iyâ arèya Sellat Bhâli. È bun lao'na rèya Samudra Inḍonèsia. Mun è bun bârâ' rèya bâtessa kalabân Kabhupatèn Jember bàn Bânḍâbâsa. Kabhupatèn Banyuwangi anḍi' lowass 5.782,50 km² sè èbâgi dhâddhi 24 kacamadhân, 28 kelurahan, 189 dhisa, bân anḍi' lanjhâng ghâris tasè' 175,8 km.[1]
sajjhârâ
[beccè' | beccè' sombher]Sajjhârâ na Banyuwangi ta' lopot ḍâri sajjhârâ Kraton Blambangan. È pertengnga'ânna abâd ka-17, Banyuwangi aropa'aghi bâgiyân ḍâri Karathon Hinḍu Blambangan sè è katowaè bi' Kangjeng Suhunan Prabu Tawang Alun.
Sajjhek taon 1743, sacara administratif VOC ella ngangghep Blambangan kaangghuy wilajâ kakobâsaanna, atas dhâsar Parjhânjhiyân Ponorogo sè è antara èssèna iyâ arèya panyerrahan kakobâsaan Kartasura è Jhâbâ Tèmor (tamaso' Blambangan) bi' Pakubuwono II ka VOC. Padahal Kartasura ta' perna è berri' wârisân ḍâri Kasoltanan Mataram karna Kangjeng Suhunan Prabu Tawang Alun ella anyata'aghi kamardhika'ânna Balambangan è taon 23 Pèbruwari 1653 bân Mataram ta' perna makala polè sampè' Mataram ancor karna Perrang Radhin Trunajaya.
Samarèna Parjhânjhiyân Ponorogo taon 1743, VOC ta' perna ongghu-ongghu nanceppaghi kakobâsa'ânna sampè' ahèr abâd ka-17, bâkto perusahaan Hinḍia Tèmor Britania anḍi' hubungan dhâghâng kalabân Blambangan.[2]
VOC dhuli aghuli kaangghuy ngamannaghi kakobâsa'ânna atas Blambangan è ahèr taon abâd ka-18. Hal arèya sè dhâddhi sombher bâḍâ na perrang rajâ salama lèma' taon (1767-1772) bân ghun ambu taon 1777.
Ḍâlem rangkaian paperrangan arowa, bâḍâ pan-bârâmpan tokaran dahsyat sè sala sèttongnga è sebbhut Perrang Puputan Bayu sè aropa'aghi labânna rakyat Blambangan kaangghuy aleppassaghi abâ' ḍâri belenggu VOC.
Perrang Puputan Bayu terjadi è tangghâl 18 Ḍèsember 1771 sè ahèrra è tep-teppaghi kalabân arè dhâddhi Banyuwangi. Perrang rèya ta' è kennal lowas ḍâlem sajjhârâ perjuangan bhângsa Inḍonèsia alabân Kompeni Bâlândhâ.
Ahèr ḍâri arèya, VOC sè ngaollè kamennangan kalabân è angka'na R. Wiroguno I (Mas Alur) sè dhâddhi Bupati Banyuwangi pertama bân tandhâ ghâgghârrâ Karathon Blambangan. Tapè perlawanan sporadis rakyat Blambangan pagghun dhâddhi maskè VOC ella ngowasaè Blambangan. Bisa è abâs kalabân taḍâ' na pabrik ghulâ sè è pa jhâghâ bi' VOC bâkto rowa, bhidhâ kalabân kabhupatèn laènna è Jhâbâ Tèmor.
Lègènḍa
[beccè' | beccè' sombher]Tokoh lègènḍa sè è kennal iyâ arèya Pottrè Sri Tanjung sè è patè'è bi' lakè na dhibi' è ghir songay karna è kacurigaè salingkuh è bâkto è dhina ka perrang. Kalabân sompa bân jhânjhina ka lakè', Pottrè ngoca', "Lamon ḍârâ na sèngko' sè aghili abâu amès, maka sèngko' lakar salingku., tapè sabhâligghâ lamon ḍârâ na sèngko' ro'om (wangi) maka sèngko' ta' salingkuh". Bân bâkto ḍârâ na aghili ka ḍâlem songay kasebbhut ternyata abâu ro'om, maka lakè na Pottrè Sri Tanjung kasta bân è kennal kalabân Sidopekso.
Ro'om ma aèng ajèya sè è kayâkènè kalabân asal mola na nyama daerah jèya kalabân nyama Banyuwangi.
Tokoh sajjhârâ iyâ arèya Minak Djinggo, Adipati ḍâri Blambangan sè abhrontak ka Karathon Majapahit bân bisa è patè'è bi' otosân Majapahit, iyâ arèya Damarwulan. Namong, saongghuna nyama Minak Djinggo taḍâ' ḍâlem ḍaftar Raja Balambangan mètorot Babad Sembar saèngghâ bisa è pastèyaghi carèta rèya coma lègènḍa.
Gèografis
[beccè' | beccè' sombher]Kabhupatèn Banyuwangi bâḍâ palèng tèmor Polo Jhâbâ kalabân jhulughân "Sunrise Of Java".[3]
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ banyuwangikab.go.id, "Keadaan Geografi Banyuwangi", aksès 2023-01-13.
- ↑ È Arsip taon 2020-01-02 è Wayback Machine. Kisah asrama inggrisan di Banyuwangi. È Aksès tangghâl 2025-05-01.
- ↑ Satya Bhakti Praja Mukti, Kabupaten Banyuwangi, hal 01, akses tanggal 20 November 2022