Tuanku Imam Bonjol
 | |
| Carèta oḍi' | |
|---|---|
| Èlahèraghi | (min) Muhammad Syahab  1772 Bonjol (id)  |
| Sèdhâ | 6 Novèmber 1864 (91/92 taon) Manado (id) |
| Data pribadi (id) | |
| Kelompok etnik (id) | Orèng Minangkabau |
| Aghâma | Sunni |
| Kalakoan | |
| Karjâ | Pejuang (id) bi' pejuang perlawanan (id) |
Penghargaan (id) | |
Tuanku Imam Bonjol (bhâbbhâr è Bonjol, Luhak Agam, Pagaryung, 1772 – sèdhâ ḍâlem pengasingan bân èkobhur è Lotta, Pineleng, Minahasa, 6 Nopèmber 1864) salèrana aropa'aghi sala sèttong olama, katowa bân pejuwang sè aperrang alabân Bâlândhâ è paperrangan sè èkennal kalabân Perrang Paḍri è taon 1803-1838. Tuanku Imam Bonjol èyangka’ dhâddhi Pahlawan Nasional Inḍonèsia kalabân aḍhâsar SK Presiden RI Nomor 087/TK/taon 1973, tangghâl 6 Nopèmber 1973.[1]
Jhâman Ngoḍâ
[beccè' | beccè' sombher]Asma dhâghing èpon ḍâri Tuanku Imam Bonjol èngghi ka'ḍinto Muhammad Syahab, lahèr è Bonjol è tangghâl 1 Januwâri 1772, Salèrana aropa'aghi pottra ḍâri Bayanddin Syahab (rama) sareng Hamatun (èbhu). Ramana, Khatib Bayanuddin Syahab, aropa'aghi orèng 'alèm olama' bân katowa sè asalla ḍâri Songay Rimbang, Suliki, Lima Puluh Kota.[2] Mènangka Olama' bân katowa masyarakat è ka'ḍissa tempat, Muhammad Syahab ollè ghellâr, èngghi ka'ḍinto Peto Syarif, Malin Basa, bân Tuanku Imam. Tuanku nan Renceh ḍâri Kamang, Agam panèka katowa ḍâri Harimau nan Salapan panèka sè noddhu' salèrana nyopprè dhâddhi Imam (katowa) bâgi kaom Padri è Bonjol. Salèrana ahèrra èkènnal kalabân sebbhudhân Tuanku Imam Bonjol. Sala sèttong naskah aslina bâdâ è Dinas Kearsipan bân Perpustakaan Propinsi Somatra Bârâ' Jhâlân Diponegoro No.4 Padang Somatra Bârâ'. Naskah kasebbhut kèngèng èmaos tor èyajhâri è Dinas Kearsipan bân Perpustakaan Propinsi Somatra Bârâ'.
Perrang Padri
[beccè' | beccè' sombher]
.
Perrang Padri aningghâllaghi ennangan heroik bân traumatis è ranah Minangkabau, Salama korang lèbbi 18 taon awwâl perrang (1803-1821) praktis sè aperrang panèka dhâ-pabâḍâna orèng Minang bân Mandailing otabâ Batak umumma.[3]
È awwâl bâḍâna perrang panèka èḍhâsarrè karep è kalangan katowa olama' Kerajaan Pagaruyung bhâdhi nerrapaghi bân ajhelenaghi syariat Islam sè paḍâ sareng ahlus sunnah wal jamaah (Sunni) bân teguh ka Al-Qur’an bân hadis-hadis Rasulullah shalallahu ‘alaihi wasallam.[4] Pas katowa olama' sè a gabung ḍâlem Harimau nan Salapan mènta Tuanku Lintau ka'angghuy è panggil sè è Pertuan Pagaruyung sareng Kaom Adat kaangghuy adhingghâl kebiyasaan sè ta' paḍâ sareng Islam (bid’ah).
Ḍâlem pan-brâmpan perundingan taḍâ' oca' sè sapakat antara Kaom Paḍri (panyamaan bâgi kaum ulama) bân Kaum Adat. Kalabân panèka brâmpan naghârâ ḍâlem Kerajaan Pagaruyung bân ahèrra Kaom Padri è bâbâna pimpinan Tuanku Pasaman nyerrang Pagaruyung è taon 1815, bân pecca tempor è Koto Tangah seddhi’na Bâto Sangkar. Sultan Arifin Muningsyah terpaksa buru ḍâri èbhu kottha kerajaan ka Lubukjambi.[5]
È 21 Pèbruwari 1821, kaom Adat alako sareng pamarènta Hinḍia Bâlândhâ aperrang kalabân kaum Padri ḍâlem kasapakatdhân sè è tandatanganè è Padang, sebagai konpensasi Bâlândhâ ollè hak aksès bân kakobâsaan atas wilajâ darek (pedalaman Minangkabau).[6] Perjanjian arowa èhadiri sareng kalowarga dinasti Kerajaan Pagaruyung ḍâlem pimpinan Sultan Tangkal Alam Bagagar sè bâḍâ è Padang bâkto rowa.
Campor tanang Belândhâ dâlem perrang arowa ètandhâi sareng panyerrangan Simawang bân Sulit Air sareng pasukan Kapten Goffinet bân Kapten Dienema awwâl April 1821 dâlem parènta Residen James du Puy è Padang.[7] Dâlem hal rèya, Kompeni alibaddhi dhibi’ dâlem perrang polana “èonjhâng” kaum Adat.
Pasukan Paḍri cokop tegghu saèngghâ masossa Bâlândhâ kaangghuy tondu’. Polana arowa, Belândhâ lèbât Gubernur Jenderal Johannes van den Bosch ngajhâk katowa kaom Padri sè kala è katowaè Tuanku Imam Bonjol kaangghuy sarmo sareng ma’lomat Perjhânjhiân Masang è taon 1824.[8] Parkara arèya è ma’lomè polana è taon sè abhâreng Bâlândhâ taḍâ' dana ka'angghuy ngadhebbhi paperrangan laèn è Èropa bân Jhâbâ akadhi Perrang Diponerogo.Tapè ahèrra parjhânjhiânna è langghâr dhibi’ sareng Bâlândhâ kalabân nyerrang nagari Pandai Sikek.
Namong, sajjhek awwâl 1833 perrang aobâ dhâddhi perrang antara kaom Adat bân kaum Padri alabân Bâlândhâ, ḍuwâ’ pihak patang bhânto alabân Bâlândhâ, Pihak-pihak sè molana bertentangan ahèrra paḍâ alabân Bâlândhâ. È konco' kastana ollè kasadaran, ngonjhâng Bâlândhâ ḍâlem konflik ternyata manyangsara rakyat Minangkabau dhibi’.[9] Apolonga kaom Adat bân kaum Padri arèya è molaè sareng bâḍâna kompromi sè è kennal kalabân nyama Plakat Puncak Pato è Tabek Patah se mabâḍâ' konsensus Adat basandi Syarak, Syarak basandi Kitabullah (Adat se adhâsar Aghâma, Aghâma se adhâsar Kitabullah (Al-Qur’an).
Rassa kasta Tuanku Imam Bonjol ka kalakoânna kaom Padri ka paḍâna rèng Minang, Mandaling, bân Batak, ḍâlem oca’ na Adopun hokum Kitabullah banyak lah melampau dek ulah kito juo. Baa dek kalian?(bânnya’ hokom kètabbhâ Allah sè marè è lèngkaè sèngko’ sadhâjâ. Bârâmma mongghu sadhâjâ?).
Panyerrangan bân pangèppongan bhintèng kaom Padri è Bonjol sareng Bâlândhâ ḍâri sadhâjâ jurusân parkèraan ennem bulân (16 Maret-17 Agustus 1837) sè è pimpin sareng jèndral perwira Bâlândhâ, tapè bân tentara sè sabâgiyân rajâ arèya bhângsa prèbhumè sè ḍâri suku man-ḍimman, kadhi Jhâbâ, Mâdhurâ, Bugis, bân Ambon. Ḍâlem ḍaftar nyama perwira pasukan Bâlândhâ, bâḍâ Mayor Jèndral Cochius, Letnan Kornèl Bauer, Mayor Sous, Kaptèn Maclean, Letnan Sèttong Van der Tak, kabulâ Letnan Settong Steinmetz bân saterrossè, tapè bâḍâ kèya nyama-nyama Inlandsche (prèbhumèh) kadhi Kapitein Noto Prawiro, Inlandsche Luitnant Prawiro è Logo, Karto Wongso Wiro Redjo, Prawiro Sentiko, Prawiro Brotto, bân Merto Poero.
Bâkto panyerrangan sè lu-ghâllu, Bâlândhâ èsokong sareng 148 perwira Èropa, 36 perwira prèbhumè, 1.103 tentara Èropa, 4.130 tentara prèbhumè, Sumenapsche hulptroen hieronder begrepen (pasokan kabulâ Songennep, Mâdhurâ). Serrangan ka bhintèng Bonjol è molaè sareng rèng-orèng Bugis sè bâḍâ è bâgiyân palèng aḍâ’. Nangèng karana pertahanan Padri sanget kowat, maka èpaḍâteng pole tambâ'ân pasukan ḍâri Batavia è tangghâl 20 Juli 1837 ḍâpa' ka Padang aghuna'aghi kapal Perle. Pasukan kasebbhut bâḍâ Kapitein Sinninghe, sajumbla orèng Èropa bân Afrika,1 sergeant, 4 korporaals, bân 112 flankeurs. Sè è bingkèng arèya noddhing ḍâ' serdâdu Afrika sè è rekrut Bâlândhâ è kennengngan sè samangkèn asmana naghârâ Ghana bân Mali. Orèng-orèng ka'ḍissa è sebbhut Sepoys bân atugas ḍâlem tentara Bâlândhâ.
Sa'amponna ḍâteng bhântowan ḍâri Batavia, maka Bâlândhâ alanjutâghi polè pangeppongan bân è masa-masa laènna, kadudughân Tuanku Imam Bonjol atambâ malarat, namong ghi’ ta' sudi ka'angghuy nyerra ka Bâlândhâ. Saèngghâ ḍâpa' katello kalèna Bâlândhâ aghântè komandan perrangnga kaangghuy arebbhu’ Bonjol, yaknè naghârâ kènè’ bân bhintèng ḍâri cellot sè è sakètarra èkaleng-lengè bellur. È tangghâl 16 Agustus 1837, bhintèng Bonjol ollè èkobâsaè sa'amponna èkeppong.
Tuanku Imam Bonjol nyerra ka Bâlândhâ Oktober 1837, bân kasepakatân ana’ na sè noro’ atempor, Naali Sutan Chaniago èangka’ dhâddhi pejabat kolonial Bâlândhâ. Imam Bonjol èbuwâng ka Cianjur, jhâbâ bârâ’, pas èallè ka Ambon bân ahèrra ka Lotta Minahasa semma’ ka Manado, è tempat sè di buḍi rowa, beliau wâfat tangghâl 8 Nopèmber 1864. Tuanku Imam Bonjol èkobhur è tempat pangasingânna. Tuanku Imam Bonjol nolès autobiografi sè ènyamaè Naskah Tuanku Imam Bonjol sè aèssè kastana ka kejjemma perrang Padri. Tolèsan arowa aropaaghi karjâ sastra autobiografi pertama ḍâlem bhâsa malaju èsèmpen bi’ katoronna Imam Bonjol bân èpublikasiâghi taon 1925 è Berkley, bân 2004 è Padang.
Perjuangan sè marè èkalako bi’ Tuanku Imam Bonjol ollè apresiasi atas kapahlawanna ḍâlem nentang penjajahan, Tuanku Imam Bonjol èangka’ dhâddhi Pahlawan Nasional Inḍonèsia sajjhek tangghâl 6 Nopèmber 1973.
Salaènna arowa, nyama Tuanku Imam Bonjol bâḍâ kèya è ruang public bhângsa dhâddhi nyama jhâlân, nyama universitas, jughân èlambâr pèssè Rp.5.000 kaloaran Bank Inḍonèsia 6 Nopèmber 2001.
Katoronan
[beccè' | beccè' sombher]È antara pottra-pottrèna Tuanku Imam Bonjol, èngghi panèka Sutan Chaniago bân Sutan Saidi (laèn èbhu). Ebhu èpon Sutan Chaniago asalla ḍâri Alahan Lanjhâng, lamon Èbhu èpon Sutan Saidi asalla ḍâri Koto Lawas, Koto Tèngghi. Samarèna perrang Padri, Sutan Chaniago èyangka' dhâddhi Kopala Laras Alahan Lanjhâng (1851 - 1875), sabâtara Sutan Saidi èbuwâng abhâreng Tuanku Imam Bonjol ḍâ' ka Manado tor abâli polè ḍâ' ka Bonjol sa'amponna Rama èpon sèdhâ.[10]
Pottra èpon Imam Bonjol sè laèn sè asmana Mahmud katèbhânan musibâ engghi panèka ècapo' bayonèt è bâkto kadhâddhiyân Bâlândhâ makala Benteng Bukit è taon 1836.[11]
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Direktorat Urusan Kepahlawanan dan Perintis Kemerdekaan, (1991), Wajah dan sejarah perjuangan pahlawan nasional, Vol. 3, Departemen Sosial R.I., Direktorat Urusan Kepahlawanan dan Perintis Kemerdekaan.
- ↑ Muhammad Syamsu As, Ulama pembawa Islam di Indonesia dan sekitarnya, Lentera, 1996
- ↑ kompas.com, "Sejarah Perang Padri: Tokoh, Penyebab, Kronologi, dan Dampak", aksès 2023-01-16.
- ↑ detikedu, "Tuanku Imam Bonjol dan Kisah Perjuangannya di Perang Padri" Diarsipkan 2022-09-16 di Wayback Machine., aksès 2023-01-16.
- ↑ Adryamarthanino, Verelladevanka, kompas.com, "Sultan Arifin Muningsyah", aksès 2023-01-16.
- ↑ G. Kepper, (1900), Wapenfeiten van het Nederlands Indische Leger; 1816-1900, M.M. Cuvee, Den Haag.
- ↑ Faizi, Lutfan, "Sejarah Perang Padri, Taktik Licik Kolonialisme Belanda untuk Kuasai Minangkabau", aksès 2023-01-16.
- ↑ Welianto, Ari, kompas.com, "Perang Padri, Perang Saudara yang Berubah Melawan Belanda", aksès 2023-01-16.
- ↑ Sjafnir Aboe Nain,, (2004), Memorie Tuanku Imam Bonjol (MTIB), transl., Padang: PPIM.
- ↑ Nain, Sjafnir Abu (1988). Tuanku Imam Bonjol: sejarah intelektual Islam di Minangkabau, 1784-1832. Esa.. è Aksès tangghâl 2025-04-29.
- ↑ Martamin, Mardjani (1984). Tuanku Imam Bonjol. Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Proyek Inventarisasi dan Dokumentasi Sejarah Nasional. hlm. 20.