Sutan Syahrir
 | |||||||
| Carèta oḍi' | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Èlahèraghi | 5 Maret 1909  Kottha Paḍang Panjang | ||||||
| Sèdhâ | 9 April 1966 (57 taon) Zürich (id)  | ||||||
| Tempat pemakaman (id) | Taman Makam Pahlawan Nasional Otama Kalibata | ||||||
14 Novèmber 1945 – 3 Juli 1947
| |||||||
| Data pribadi (id) | |||||||
| Kelompok etnik (id) | Orèng Minangkabau | ||||||
| Aghâma | Islam | ||||||
| Pendidikan | Universitas Leiden (id) Universitas Amsterdam | ||||||
| Tègghi | 1,45 m [convert: unknown unit] | ||||||
| Kalakoan | |||||||
| Karjâ | Politikus (id) | ||||||
| Periode aktif (id) | (Floruit (mul) : 1947 ) | ||||||
| Partai politik (id) | Partai Sosialis Inḍonèsia | ||||||
| Bhâlâ | |||||||
| Pasangan nikah (id) | Maria Duchateau (en) (1936–1936) Siti Wahyunah (id) (1951–) | ||||||
| Pottra | Siti Rabyah Parvati Sjahrir (id) Kriya Arsyah Sjahrir (id) | ||||||
| Orèng towa | Mohammad Rasjad (id) , Siti Rabiah (id) | ||||||
| Saudara (id) | Soetan Noeralamsjah, Soetan Sjahsam, Poeti Siti Sjahrizad (id) , Mahroezar (id) bi' Soetan Soeleimansjah (id) | ||||||
Penghargaan (id) | |||||||
 | |||||||
Sutan Syahrir (èjhâ'ân sabbhân: Soetan Sjahrir, 5 Maret 1909-9 April 1966) iyâ arèya intelektual, perintis, bân revolusioner kamardhika'an Inḍonèsia.[1] Samarèna Inḍonèsia mardhika, arowa dhâddhi politikus bân perdana menteri Inḍonèsia ḍâ'-kaḍâ'. Ta' paḍâ bi' ca-kancana, Sutan Syahrir ta' toman senneng ka penjajahan Jeppang.
Sutan Syahrir ajabat dhâddhi perdana menteri Inḍonèsia ḍâri bulân Nopèmbèr 1945 sampè' 20 Juni 1947. Sjahrir maddhek Partai Sosialis Inḍonèsia è taon 1948. Sjahrir rowa adhingghâl omor ḍâlem pengasèngan, dhâddhi tawanan politik bân ekobhurraghi è TMP Kalibata, Jakarta. Sutan Sjahrir ètettepaghi dhâddhi sala sèttong Pahlawan Nasional Inḍonèsia è tangghâl 9 April 1966 lèbât Kepprès nomer 76 taon 1966.[1]
Carèta oḍi' (ghi' swarghâna)
[beccè' | beccè' sombher]Sjahrir lahèr è Padang Panjang, Somattra Bârâ' ḍâri pasangan Mohammad Rasad kalabân gelar Maharaja Soetan bin Leman kalabân gelar Soetan Palindih ḍâri Koto Gadang, Agam, Somattra Bârâ', bân Puti Siti Rabiah sè asalla ḍâri Natal, Mandailing Natal, Somattra Ḍâjâ.[2] Rèng towa lakè'na ajabat dhâddhi panasèhat sultan Deli bân kapala jhâksa (landraad) è Kottha Mèḍan. Sjahrir sataretanan tongghâl eppa' bân Rohana Kudu, aktivis sârta wartawan binè' sè rajâ. Sjahrir satarètanan teppa' bân Soetan Sjahsam, makelar saham pribumi sè palèng anḍi' pangalaman è masana bân Soetan Noeralamsjah, jhâksa bân politikus Partai Inḍonèsia Raya (Parindra).[3]
Sjahrir arassaè pandhidhighan è sakola ḍhâsar (ELS) bân sakola nga-nengnga (MULO) sè bhâghus è Mèḍan.[4] Jârèya sè ngèbâ ḍâ' pan-brâmpan ku-buku asèng bân ratosan novèl Bâlândhâ. Dhing alem Sjahrir rowa, lakona, ngamèn è Hoteè De Boer (satèya èkennal kalabân Grand Inna Medan), hotèl khosos ka'angghuy tamoy-tamoy ḍâri Eropa.
Bâkto 1926, Sjahrir rowa la marè ḍâri MULO, maso' sakola lanjutan attas (AMS) è Banḍung. È sakola'anna, Sjahrir rowa aghâlimpo' ḍâlem Himpunan Teater Mahasiswa Inḍonèsia (Batovis) dhâddhi sotraḍârâ, tokang tolèssa skenario, bân aktor.[5] Hasèl mangghungnga èghuna'aghi ka'angghuy abârâghâdhi sakola'an sè èpaddhâk bi' Sjahrir, Tjahja Volksuniversiteit (Cahaya Universitas Rakyat).
È kalangan morèd sakola nga-nengnga (AMS) Banḍung, Sjahrir dhâddhi bintang. Sjahrir bennè morèd sè ghun marèpot abâ'ân kalabân ku-buku pangajhârân bân kalakowan roma.[1] Rowa aktib ḍâlem ghâlimpo' debbat è sakola'ana. Polè Sjahrir maso' ḍâlem aksi pendidikan tao horop kalabân gratis bâgi na'-kana' ḍâri kalowarga ta' mampu ḍâlem Tjahja Volksuniversiteit.
Aksi sosial Sjahrir ajhâlân sampè' dhâddhi politis. Nalèkana para ngangoḍâ ghi' cekka' ḍâlem perhimpunan-perhimpunan kaḍaèrahan, è tangghâl 20 Pebruwari 1927, Sjahrir tamaso' ḍâlem sapolo orèng sè abhâbhâd bân maddhâk himpunan ngangoḍâ nasionalis, Jong Indonesië.[6] Perhimpunan jiyâ sampè aobè nyama dhâddhi Pemuda Indonesia sè dhâddhi pangebâ'ânna èbâḍâ'aghina Kongrès Pemuda Indonesia, kongres monumental sè meddhâllaghi Sumpah Pemuda è 1928.
Dhâddhi morèd sakola nga-nengnga, Sjahrir la èkennal bi' polisi Banḍung dhâddhi katowa redaksi majalah Himpunan Pemuda Nasionalis. Ḍâlem enga'na kancana è AMS, Sjahrir segghut buru eghighiri polisi polana cengngèl maca korran sè bâḍâ berta pemberontakan PKI (Partai Komunis Inḍonèsia) è taon 1926, korran sè epacekka' è papan bân malolo ejâgâ polisi ma'lè ta' ebâca para morèd.
Sjahrir nerrossaghi sakola ka naghârâ Bâlândhâ è Fakultas Hukum, Universitas Amsterdam. È ḍissa, Sjahrir ajhâr ongghu takaè' kalabân sosialisme.[7] Kalabân ongghu-ongghu, Sjahrir rowa hoso' ḍâ' ka èlmo sosialisme. Sjahrir rowa akor kalabân Salomon Tas, Katowa ghâlimpo' Mahasiswa Sosial Ḍèmokrat, bân binèna sè anyama Maria Duchateau, sè ghu'-lagghu' pas kabin bân Sjahrir, maskè sakejjhâ'. (Ghu'-agghu' Sjahrir kabin polè kalabân Poppy, kaka' sè palèng towa ḍâri Soedjatmoko bân Miriam Boediardjo).
È ḍâlem tolèsan nang-kennanganna, Salomon Tas acarèta jhâ'lamon Sjahrir sè nyarè ca-kanca radikal, aleggâr (ajâjâng) cè’ jhâwuna ka kacèr, sampe’ ka kalangan anarkis sè ngarammaghi sakabbhina hal sè aghumantong kalabân kapitalisme kalabân cara ajhâlânè oḍi’ kalabân kolèktif –salèng aberri’ sèttong bân salaènna angèng sikat ghighi. Ḍârina terro taowa lebbi ḍâlem takaè' kalabân parkara proletar bân organisasi pergerakanna, dhâddhina Sjahrir alako ḍâ’ Sekretariat Fèderasi Buruh Transportasi Internasional.
Salaèn acabbhur ka ḍâlem sosialisme, Sjahrir aktif kèya neng Perhimpunan Inḍonèsia (PI) sè bâkto rowa èkatowaè bi’ Mohammad Hatta. È awwal 1930, pamarènta Hindia Blândhâ sajân bhengngès ḍâ’ organisasi pergerakan nasional, kalabân mabâḍâ aksi razia bân amenjara'aghi katowa pergerakan è tanah air, sè ahèrra abunto' pembubaran Partai Nasional Inḍonèsia (PNI) bi’ aktivis PNI ḍhibi’.Berta kasèbbhut ameddhâllaghi kakobâtèran è kalangan aktivis PI è Blândhâ. Sakabbhinna segghut ngoca' sopajâ pergerakan jhâ' dhâddhi èlop marghâna katowana sè la èpenjara'aghi. Pangajhâk jârèya èkoca'aghi lèbât tolèsan. Abhâreng Hatta, kaḍuwâna addhreng nolès è Daulat Rakyat, majalah anḍi'na Pendidikan Nasional Indonesia, bân aghânḍhu' misi pendidik-ghânna rakyat kodhu dhâddhi tugas otama katowa politik.
"Sè lu-ghâllu rèya, maju sadhâjâna adidik, iyâ arèya mametakan jhâlân nojju ḍâ' kamardhikaan," ca'na.
È akhèr taon 1931, Sjahrir anigghâllaghi kampussâ ka'angghuy abâli ka tanah air bân maso' ḍâlem pargâraghân nasional. Sjahrir dhuli akabung ḍâlem organisasi Partai Nasional Indonesia (PNI sè anyar), sè ekatowaè ḍhibi' bâkto Juni 1932. Pangalaman mamaso'en abâ' dhibi'en ka ḍâlem dunnya proletar rowa èpraktekaghi è tanah air. Sjahrir maso' ḍâlem pergerakan buruh. Rowa mamoat bânnya' tolèsanna tentang parburuan ḍâlem Daulat Rakyat. Rowa pole segghut acaca akantha pergerakan buruh ḍâlem forum-forum politik. È bulân Mei 1933, Sjahrir èdaulat dhâddhi Katowa Kongrès Kaom Buruh Inḍonèsia.
Hatta pas abâli ka Inḍonèsia bulân Agustus 1932, pas lajhu jèya ngatowaè PNI sè Anyar. Asareng Hatta, Sjahrir ngator PNI Anyar kalabân organisasi pencetak kader-kader pergerakan. Kalabân adhâsarraghi analisis pamarènta kolonial Blândhâ, gerakan politik Hatta bân Sjahrir ḍâlem PNI sè Anyar justru lebbi radikal katèmbhâng Soekarno kalabân PNI-na sè ngandhellaghi mobilisasi massa. PNI Anyar, mètorot polisi kolonial, ḍâ'-paḍâ'â kalabân organisasi Bârâ'. Maskè ta' osa aksi massa bân agitasi, kalabân cerdas, laon tapè pastè, PNI Anyar ngajhâri kader-kader-râ pergerakan sè siyap aghuli ka ara tojjhuwân revolusionerra.
Marghân tako' ka potensi -na revolusioner PNI sè anyar, è bulân Februwâri 1934, pamarènta kolonial nangkep, amenjara'aghi, bân muwang Sjahrir, Hatta, bân pan-brempan katowa PNI sè Anyar ka Boven Digoel. Para' sataona ḍâlem kawasân malaria è Papua, Hatta bân Sjahrir èyallè ka Banda Neira ka'angghuy ajhâlânè masa buwângan sa'abiddhâ nem taon.
Bâkto Èjhâjhâ Jeppang
[beccè' | beccè' sombher]Parappa'na Soekarno bân Hatta ajâlin lakon bi' Jeppang, Sjahrir maddhek jâringan gerakan bawah tanah anti-fasis. Sjahrir parcajâ jhâ' Jeppang ta' kèra mennang perrang. Mangkana jâriyâ, kaom pergerakan kodhu anyiappaghi abâ' ka'angghuy arebbhu' kamardika'an è bâkto sè eppas. Simpul-simpul jâringan gerakan bawah tanah ghâlimpo'na Sjahrir aropa'aghi kader-kader PNI Anyar sè pagghun nerrossaghi pergerakan bân kader-kader ngoḍâ iyâ arèya para mahasiswa progresif.
Sastra, tokoh tua pergerakan buruh sè akrab kalabân Sjahrir, nolès:
"È bâbâ kapamèmpènan Syahir, sadhâjhâna aghuli è bâbâ tana, anyoson kakowadhân subjektif, so nantos perkembangan kabâḍâ'ân objektif bân ḍâpana kabâḍâ'ân psikologis ka'angghuy arebbhu' kakowasa'an bân kamardhika'an."
Kabâdâ'ân objektif rowa kèya sajân tèra' parappa'na Jepang sajân perret kalabân pasukan Sekutu. Sjahrir tao perkembangan Perang Dunia kalabân cara tek-ngètek ngèḍingngaghi berta ḍâri stasiun radio lowar negeri. bâkto rowa, sakabbhina radio ta' bisa nangkep bèrta lowar negeri polana Èkancèng bi' Jepang. Berta-berta kasèbbhut lajhu èpaḍâpa' ka Hatta. Sambi ngebbâ'i jâriyâ, Sjahrir anyiyappaghi gerakan bâbâ tana ka'angghuy arebbhu' kakowasaan ḍâri tananga Jeppang.
Sjahrir sè èbhânto para ḍat-ngoḍâdhân jâriyâ, aḍhessek Soekarno bân Hatta sopajâ aproklamasiyaghi kamardhika'an è tangghâl 15 Agustus polana Jepang ella pasra. Sjahrir siyap kalabân massa gerakan bâbâ tana ka'angghuy malancar aksi parebbu'ân kakowasa'an dhâddhi simbol sokongan rakyat. Soekarno bân Hatta sè ghita' tao berta pasrana Jepang, ta' ngèjâbhi kalabân posètèp. Rèng-orèng jârèya nantos katerrangan ḍâri rèng-orèng Jepang sè bâḍâ è Indonesia, bân proklamasi rowa nambhu akor kalabân atoran lèbât kapotosan Panitia Persiapan Kemerdekaan Indonesia (PPKI) sè èppaddhek bi' Jeppang. Akor kalabân rencanana PPKI, kamardhika'an bhâkal èproklamasiyaghi è tangghâl 24 September 1945. Sèkap Soekarno bân Hatta kasèbbhut makocèbâ para ḍât-ngoḍâdhân, polana sèkap rowa arèsiko kamardhika'an RI èyangghep hadiah-na Jepang bân RI arèya ghâbâyânna Jepang. Ghâbây aḍhessek lebbi kerras, para ngangoḍâ kèya Soekarno bân Hatta è 16 Agustus. Ahèrra, Soekarno bân Hatta aproklamasiaghi kamardhika'an RI è tangghâl 17 Agustus.
Bâkto Revolusi Nasional Inḍonèsia
[beccè' | beccè' sombher]Revolusi dhâddhi sebbâb meddhâllâ atmosfer kapegghellân bân kakowadhân, marghâna jâriyâ dhâddhi malarat ka'angghuy mèkkèr salpa'. Saèngghâ sakonè' tokoh sè anḍi' konsèp bân cara sè teppa' ka'angghuy ngadhâli'i ghriḍuna revolusi. Bâkto rowa, bâḍâ ḍuwâ' orèng kalabân pekkèranna sè populer pas ètoro' bânnya' kalangan pajuwang republik, Tan Malaka bân Sutan Sjahrir. Ḍuwâ' tokoh pergerakan kamardhika'an sè èbughuwi bhârsè ḍâri buḍḍhuna nyampor lako kalabân pamarènta'an Fasis Jeppang, Sanajjhân rè'-marè'enna pas bhidhâ cara è ḍâlem ajuwangngaghi kedaulatan republik.
È bâkto karegghingan arowa, Bung Sjahrir nolès buku, "Perjuangan Kita". Iyâ arèya tolèsan sè aèssè lir-ghilirrâ parkara-parkara rèvolusi Indonèsia bân aèssè analisis ekonomi-politik dhunnya samarèna Perrang Dhunnya II. Perjuangan Kita rèya ngoḍii kasaḍaran. Tolèsan rowa ata'-kantha'a sèttong pandhuman bân jhâlân pètodhu ka'angghuy majhâlân kapal Republik Inḍonèsia è bâkto karegghinganna kabâ'ḍâ'ân marghâna ombâ' rèvolusi.
Tolèsan-tolèsanna Sjahrir ḍâlem buku Perjuangan Kita, aghâbây Sjahrir rowa acora' kèng bhidhâpamangghi bân acora' kèng nyerrang Soekarno. Bilâ Soekarno cè' obsesina ḍâ' panyèttongan bân kasèttongan, Sjahrir pas nolès, "Penyèttongan ghun bhâkal asèpat taktis, samantara, bân insidental. Usaha-usaha ka'angghuy masèttong kalabân jhâlân maksa, ghun ngasèllaghi na'-kana' bâjhi'. Usaha masèttong kalabân jhâlân akantha rowa èghârâssa sakè', sessat, bân marosak pergerakan."
Sutan Syahrir angeccam Soekarno. "Nasionalisme sè èpaddhek Soekarno è attas solidaritas hierarkis, feodalistis: sanyatana aropa'aghi fasisme, moso sè palèng rajâ ka kamajuwan dhunnya bân rakyat kabbhi."
Buku Perjuangan Kita iyâ arèya karjâ sè palèng rajâna Sjahrir, ca'na Salomon Tas, bhâreng sorat-sorat potilika è bâkto èpenjara è Boven Digul bân Banda Neira. Manuskrip rowa èsebbhut kalabân, "Tong-sèttonga osaha ghâbây anganalèsis sacara sistematis kakowatan domestik bân internasional sè abherri' pangaro ka Inḍonèsia bân sè aberri' perspektif sè maso' akal mongghu gerakan kamardhika'an è masa sè bhâkal ḍâteng."
È Nopembèr'45 Sjahrir èsokong ngagoḍâ bân èdhuddhu' dhâddhi formatur kabinet parlementer. È omor 36 taon, Sjahrir la ngantang ḍâlem ajuwangngaghi kedaulatan Republik Inḍonèsia, dhâddhi Perdana Menteri sè palèng ngoḍâ è dhunnya, arangkep Menteri Luar Negeri bân Menteri Dalam Negeri.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Adryamarthanino, Verelladevanka. "Sutan Sjahrir: Masa Muda, Kiprah, Penculikan, dan Akhir Hidup", kompas.com. Aksès 2023-07-01.
- ↑ "100 Tahun Sutan Sjahrir Pemikiran dan Kiprah sang Pejuang". sutansjahrir.com. Aksès 2023-07-01.
- ↑ Matanasi, Petrik . "Rumitnya Kisah Asmara Sutan Sjahrir dan Maria Duchateau", tirto.id. Aksès 2023-07-01.
- ↑ Perpustakaan Ordo Karmel Indonesia. "Mengenang Sjahrir". Aksès 2023-07-01.
- ↑ Adryamarthanino, Verelladevanka. "Sutan Sjahrir: Masa Muda, Kiprah, Penculikan, dan Akhir Hidup Diarsipkan 2023-07-01 di Wayback Machine.", yayasan proklamator bung Hatta. Aks 2023-07-01.
- ↑ Dwi, Andika. "17 Tokoh Kemerdekaan Indonesia, dari Bung Karno hingga Moewardi", tempo.co. Aksès 2023-07-01.
- ↑ Aslim, Faisal. "Sutan Sjahrir, Arsitek di Balik Layar Kemerdekaan Indonesia Diarsipkan 2023-07-01 di Wayback Machine.", zenius.net. Aksès 2023-07-01.