Sakola Islam è Inḍonèsia

Sakolaan Islam ning Inḍonèsia aropaaghi sala sèttong bhântuk sakolaan ḍâlem pangajârân ning biḍâng èlmo aghâma Islam sè sampè' samangkèn èlakonè bhâgi ummat Islam. Sakolaan Islam ning Inḍonèsia alèbâttaghi brempan aspèk, tamaso' kurikulum, lembâgâ sakolaan, bân perran aghâmâ Islam ḍâlem sistem sakolaan nasional.

Sakolaan Islam ning Inḍonèsia ka masa awwâl asèpat non formal bân èsasowayyaghi kalabân kabâḍâân masyarakat. Intraksi interpersonal katèbâân ḍâlem brempan kasempaḍân bân biḍâng, tamaso' ḍâlem kagiaḍân parḍâgângan. Intraksi panèka aberri' nilaè positif kalabân alibâttaghi sakabbhina unsur ḍâlem masyarakat. Ka pèriode panèka, sakolaan Islam èmolaè kalabân akennallaghi brempan èlmo bân pangataoan aghâma, sè pas abhântuk sèkap bân kapribaḍiân ning kalangan inḍividu.

Parkembângan sakolaan Islam ka masa panèka alangsung kalabân ceppet bân para' ta' ngalamè brempan masala otabâ kenḍâlâ. Panyemmaan sè èkala' bi' para panganjhur, olama', bân ustadz bisa èsasowayyaghi kalabân kabâḍâân masyarakat ning kakdimma Islam èkembangaghi. Kalabân ḍâ'nika, Islam mampu amennoè kabhutoan kaaghâmaan masyarakat, sè asèpat spiritualitas otabâ kamasyarakaḍân.

Sakolaan Islam terros ngalamè parkembângan sajhâlân kalabân èvolusi kabudhâjâân masyarakat. Ka awwâllâ, Islam èkennalaghi lèbhât komunikasi sosial, bân pas ngembâng kalabân moncolla klompok-klompok sè èsebbhut mènangka Khalaqa. Pangembângan saterrosâ alibâttaghi pambhântukân lembâgâ sakolaan ḍâlem bhântuk Madrasah. Kakdhinto prosès pangajârân èlengkapè kalabân infrastuktur, kadhi kenengan ajhâr, ghuru, bân fasilitas pangajârân laènna.

Para panganjhur Islam omomma alakonè komunikasi kalabân masyarakat satempat lèbhât brempan cara, bhâghus sè asèpat ta' èsangaja otabâna sè èsangaja. Sakabbhina bhântuk komunikasi panèka aberri' ḍâmpa' ḍâ'ka panyebbârân ajârân Islam. Sampè', ḍâlem situasi kakdimma komunikasi kasebbhut ta' èsangaja, setidakna ampon bâḍâ informasi mènangka Islam sè ètarèma bi' masyarakat, bân hal panèka omomma anènggâllaghi kessan positif.

Panyebbârân Islam terros èsasowayyaghi kalabân kabâḍâân bân bhuḍâjhâ masyarakat satempat. Panèka bisa alèbâttaghi brempan aspèk kaoḍiân kadhi parḍâgângan, pakabinan, seni, bân samacemma. Panyemmaan sè sesuai kalabân kontèks sosial bân bhuḍâjhâ abhânto abangun pamahaman bân panarèmaan sè lebbi bhâgus ḍâri masyarakat ḍâ'ka ajârân Islam.

Lèbhât sakolaan, tabukkak perspèktif anyar ḍâ'ka pancerḍâsân tor komitmen ḍâ'ka kabenḍârân. Pangartèan sakolaan ta' coma ka lembâgâna tatapèna terkaét jhugân kalabân brempan faktor kadhi kasèhaḍân, tanagâ lako, penelitiân, bân laèn samacemma. Salaèn ghâpanèka, lèbhât sakolaan bhâkal tabukkak cakrawala ḍâri generasi ngoḍâ saèngghâ alahèrraghi sèkap dinamis, krèatif, bân inovatif sè bhâkal sajhâlân kalabân pamèkkèran ḍâlem pambangonan Islam khusussâ ning Inḍonèsia.

Sajhârâ

Masa karajâân Islam ning Sumatera

Karajâân Islam ning Sumatera muncul ka abâd 13 bân èkenal mènangka karajâân Sriwijaya, èḍiriyaghi bi' suku Melayu sè ngoasaè wilaya Sumatera. Punca' kajâjâân Sriwijaya katèbâân ka abâd 14, ètanḍâè bi' sistem pamarèntaan sè kowat, èḍâsarraghi ka hokom bân kaaḍilân, tor panyebbârân aghâma Islam ning wilayana.

Wilaya Sumatera alèbâttaghi karajâân Pasi, Perlak, bân Acèh Darussalam, sè sakabbhina bâḍâ ning koncok Sumatera. Karajâân Samuddra Pasai, èḍiriyaghi ka abâd 10 bi' Al Malik Ibrahim bin Mahdum, Malik al Shaleh, bân al Malik Sabar Syah, acapai puncak kajâjâna ka abâd 14. Ka abâd 14 M, karajâân panèka dhâddhi pusat panḍiḍikân kalabân parhatèyan khusus ka bhâkto ghâpanèka.

Perlak ning Acèh, kalabân Sultan Alaudin mènangka rato ḍâ'aḍâ'na ka abâd 12 M, ajâlin kerja sama sè bhâgus kalabân Pase. Marco Polo, sorang plancong Italia, alaporraghi kunjunganna ka Perlak ka taon 1292 M, agâmberraghi Ibu kotta Perlak mènangka pusat parḍâgângan sè rammi èkèntarè bi' paḍâgâng Islam ḍâri Tèmor Tengnga, Parsi, bân India. Sultan Mahdum Alaudin Muhammad Amin, rato ka ennem, iyâ arèya, sorang olama' sè abangon parghuruân tèngghi Islam.

Sultan Ali Muhayyat Syah, sultan ḍâ'aḍâ' Acèh sè maloas karajâân, acapai punca' karajhâân ka masa Sultan Iskandar Muda (1607-1636) sè ngoasaè palabuân ning pasèsèr tèmor Sumatera sampè' Asahan bân tasè' Sumatera Bârâ'. Sakolaan ning Acèh Darussalam èḍukung bi' lembâgâ kadhi Balai Seutia Hukama, Balai Seutia olama', bân Balai Jamaah Himpunan olama', sè amaènnaghi perrang sanget ḍâlem pangembângan èlmo pangataoan bân panḍiḍikân.

Panyebbârân Islam bân sakolaan Islam ning Nusantara èmolaè ḍâri pusat-pusat sakolaan kadhi Samuddra Pasai, Malaka, bân Acèh, sè ngaollè ḍukungan gèografis stratègis bân dhâddhi pusat panokaran ide bân budhâjâ antar ètnis ning sadhâjâna Nusantara.