Roehana Koeddoes

Roehana Koeddoes iyâ arèya wartawan binè' ḍâ'-aḍâ' è Inḍonèsia. è taon 1911, Ruhana maddhek sakolaan Kerajinan Amai Setia (KAS) è Koto Gadang. Sambi aktif è bidang pendidighân sèèkasennengngi, Ruhana nolès è sorat kabhâr bâbinè', Poetri hindia. Rohana anḍi’ nèyat aghâbây korran sè anyama Sunting Melayu nalèka korran Poetri Hindia ècabut sareng pamarènta Hindia-Blândhâ. Korran Sunting Melayu jârèya sala sèttong korran tentang orèng binè’ ḍâ’-aḍâ’na è Inḍonèsia. Rohana oḍi’ è jhâman sè paḍâ bân Kartini, iyâ arèya jhâman sè malarat nemmu orèng binè’ apendidighân sabâb èbâtessè.

Carèta Oḍi'

Rohana èlahèraghi mènangka Siti Ruhana è tangghâl 20 Dèsèmber 1884 è dhisa (Nagari) Koto Gadang, Kabhupatèn Agam, è bun dâlemma Somattra Bârâ’, Hindia Blândhâ. Orèng towa lakè’na anyama Mohammad Rasjad Maharadja Soetan iyâ arèya katowa jhâksa Krèsidènan Jambi pas Mèdan. Rohana iyâ arèya tarètan kabelluna Sutan Syahrir bân spopona Agus Salim, Rohana majhâḍi’na panyair Inḍonèsia iyâ arèya Chairil Anwar. Rohana tamaso’ orèng sè mengka makkè ta’ asakola formal. Rohana segghut ajhâr bân bapa’na, sè ngajhâri maca bân bhâsa. Nalèka bapa’na ètugas è Alahan Panjang, Somattra Bârâ’ dhibi’na nyoro tatangghâna kaangghuy ngajhâri Rohana maca bân nolès ḍâlem aksara jawi bân Latin, bân katerampilan pakakas roma akadhi aghâbây rènda. Samarèna èbhuna matè è taon 1897, Rohana abâli ka Koto Gadang bân sajân lèbur ngajhâr na’-kana’ binè’ èdissa kaangghuy ajhâr kerajinan tanang bân ngajhi Al-Qur’an, maskè dhibi’na ghi’ na’-kana’.

Rohana iyâ arèya orèng binè’ sè anḍi’ tanggung jawab sè kowat ḍâ’ pendidighân otamana kaangghuy orèng binè’. È jhâmanna Rohana tamaso’ sala sèttong ḍâri sakoni’na orèng binè’ sè parcajâ jhâ’ saongghuna diskriminasi ḍâ’ orèng binè’ rèya kasempatan kaangghuy ngaollè pendidighân iyâ arèya parkara sè kodhu è labân. Kalabân kamengkaan, katataghân, pangorbhânan bân parjhuanganna Rohana melabân ka ta’ adhilân kaangghuy pangobâna nasibbâ orèng binè’.

Maskè Rohana ta’ asakola formal dhibi’na bhâjheng ajhâr kalabân bapa’na sorang pongghâbâ pamarènta Blândhâ sè manè ngibâaghi buku ḍâri kantorra kaangghuy Rohana. Pangaterro bân smangat ajhârrâ sè tègghi adhâddhiyaghi Rohana lekkas ngowasaè matèri sè èajhâraghi bapa’na. È omorra sè cè’ ngoḍâna Rohana ella bisa nolès, maca bân abhâsa Blândhâ. Salaènna jârèya polè ajhâr abjad Arab, Latin, bân Arab-Melayu. Saat bapa’na ètugas ka Alahan Panjang, Rohana atatangghâ kalabân pongghâbâ Blândhâ attasanna bapa’na. Rohana ajhâr nyolam, ajhâi’, arènda, bân ngangghi’ ḍâ’ binina pongghâbâ jârèya. Rohana bânnya’ maca majalah terbi’na Blândhâ sè aèssè cem-macemma kabhâr politik, kaoḍi’ân, bân pendidighân è Èropa sè sanget èkalèburi Rohana.

Pendidighân bân wirausaha

Osaha awwâlla Rohana ḍâ’ bentu’ pendidighân sè lebbi kasoson kadhâddhiyân è taon 1905 nalèka dhibi’na maddheg sakolaan artisanal è Koto Gadang.

Amodal smangat bân pangataoan sè èkaanḍi’ Rohana dhibi’na abâli ka kampongnga è taon 1908 teppa’ omor 24 taon, Rohana anèka kalabân Abdoel Koeddoes, sorang notaris bân èkennal mènangka Roehana Koeddoes. Abdoel Koeddoes adukung osaha binina dâlem ngambâ orèng binè’.

È bulân Pèbruwari 1911, Rohana amotosaghi kaangghuy maddheg kompolan pendidighân sè lebbi kasoson, sè anyama Kerajinan Amai Setia, kalabân sakolaan sè hosos kaangghuy ngajhâri katrampilan salaèn katerampilan pakakas roma, maca tolèsan Jawi bân Latin sarta ngator orosan roma. Rohana ngadhepbhi tantangan ḍâri brâmpan sombher sè anentang pangaobâân bân kamajuân orèng binè’. Kalabân dukungan lakèna Rohana atahan bân ahèrra ngaposi orèng kaangghuy apèha’ dâ’ dhibi’na, ahèrra ngala’ ra-kèra 60 siswa.

Sakolaan rèya ollè pangakowan resmi ḍâri pamarènta Hindia Blândhâ è taon 1915 bân dhâddhi posat pangrajhin kaangghu pamarènta Blândhâ ḍâlem ajuwâl karjâ kabbih è kotta-kotta rajâ bân lowar negri. Jârèya sala sèttongnga pabbri’ kerajhinan sè maso’ ḍâ’ tèngkatan pamellèyan internasional. Sakolaan jârèya bâḍâ è Nagari Koto gadang, kacamatan IV Koto, Kabhupatèn Agam bân bhângonanna ghi’ ngaddhek sampè’ satèya.