Mano'

Mano'
Aves
Rekaman (id)
Taksonomi (id)
Superkelas	Tetrapoda
Kelas	Aves Linnaeus, 1758

Mano' otabâ Avès iyâ arèya angghuta kalompo' kèbân sè anḍi' tolang tengnga (vèrtebrata) sè anḍi' bulu bân bâng-bâng. Avès tamaso' kèbân ovipar (sè anḍi' ana' lèbât cara atellor) sè adârâ panas.

Cem-macemma mano' cè' bânnya'en, ḍâri mano' kolibri sè kènnè' bân bisa ngabbher cè' lekkassâ, penguis sè bisa alangngoy ngangghuy bâng-bânga, sampè' mano' onta sè lebbi tegghi ḍâri manossa. Kabânnya'an spèsiès mano' è dhunnya bisa ngabbher ngangghuy bâng-bânga (akanta bhibhik, èntok, mano' gereja, mano' pelikan, mano' hantu, elang, cenderawasih bâng ghi' bânnya' sè laèn), kajhâbâna pan-brâmpan macem mano' sè biyasana èndemik (oḍi' è kennengan tartanto) akanta mano' onta, moa, kasuari, kiwi, penguin, bân laènna. Ra-kèra bâḍâ 8.800-10.200 spèsiès mano' è dhunnya bân korang lebbi 1.500 macemma bâḍâ è Inḍonèsia. Pan-brâmpan macem mano' rèya sacara ilmiah maso' ka ḍâlem kellas Avès.

Satèya, mano' èkataoè jhâ' maso' ḍâ' katoronan ḍâri kalompo' dinosaurus theropoda sè anḍi' bulu, bân dhâddhi tong-sèttonga angghuta dinosaurus sè ghi' oḍi'. Sa'èngghâ bhâlâ semma'en mano' sè ghi' oḍi' iyâ rèya bhâjâ (angghuta ḍâri klad Archosaurus sè ghi' bâḍâ iyâ rèya mano' bân bhâjâ). Mano' iyâ rèya katoronan aviala porbâ (sè angghutana tamaso' Archaeopteryx) sè awwâl meddhâl ra-kèra 160 juta taon sè tapongkor è Tiongkok. Mètorot bhuktè DNA, mano' modèrn (Neornithes) sè arèvolusi è pèriodè Kapur tenggâ sampè' ahèr, bân alako divèrsifikasi dhuliân bân paddhâng è bâktona kadhâddhiyân ponana Kapur-Paleogen 66 juta taon sè tapongkor, sè matè'è pterosaurus bân sakabbhina dinosaurus nonmano'.

Kalompo'

Klasifikasi otabâ kalompo'ânna mano' sacara ilmiah molaè ètemmo bi' Francis Willughby bân John Ray è taon 1676 ḍâlem èdisi Ornithologiae. Carolus Linnaeus ngobân klasifikasi rowa è taon 1758 ka'angghuy nyoson nyama biologi sè èghuna'aghi bâkto satèya. Rèya pan-brâmpan klasifikasi mano' sè lebbi mabâ:

Infrakelas Palaeognathae

Palaeognathae atau "rahang toa" iyâ rèya sala sèttong ḍâri duwâ' infrakellas sè èakoè ḍâlem kellas taksonomi Avès bân bâḍâ macem ratite bân tinamu. Ratite kabânnya'an iyâ rèya mano' rajâ bân anḍi' soko lanjhâng, ta' bisa ngabbher, bân ta' anḍi' tolang dâdâ bân lonas. Sacara tradisional, sakabbhina rarite maso' ḍâ' ka ḍâlem ordo Struthioniformes. Tapè, alaisis gènetik sè palèng anyar nemmo jhâ' kalompo' rowa ta' monofili polana asèpat parafili ḍâ' tinamu, sa'èngghâ mano' onta èklasifikasi dhâddhi tong-sèttonga angghuta ordo Struthioniformes bân ratite laèn sè èpamaso' ḍâlem ordo laèn:

• Klad Notopalaeognathae
  • Ordo Aepyornithiformes – Mano' ghâjhâ (pona)
  • Ordo Apterygiformes – Mano' kiwi
  • Ordo Casuariiformes
  • Ordo Dinornithiformes – Moa (pona)
  • Ordo Rheiformes
  • Ordo Tinamiformes – Tinamu