Kotta Payakumbuh
Kotta Payakumbuh iyâ arèya sala sèttong kotta sè bâḍâ è Sumatra Bârâ’. Neng è Kotta Payakumbuh taon 2021 bâḍâ 141.171 orèng. Payakumbuh iyâ arèya sala sèttong kotta kalabân ekonomi sè tombu palèng santa' è Sumatra Bârâ’. Hasèl sè èkaollè yakni sanitasi, arabât rakas, pasar tradisional sèhat, ngajhâraghi blijjhâ bân drainase kotta saèngghâ kotta arèya ngaollè penghargaan Inovasi Managemen Perkotaan (IMP) taon 2012, Inḍonèsia Green Regional Award (IGRA), Kotta Sèhat Wistara bân laènna.[1]
Geografi[beccè' | beccè' sombher]
Kotta Payakumbuh bâḍâ è ḍaerah ḍataran tèngghi sè tamaso’ bâgiyân dâri Bukit Bhârisân. Bâḍâ ka hamparan soko Ghunong Sago, sentang alam kotta rèya andi’ katèngghiyân sè brânang. Topografi ḍaerah kotta rèya terḍiri ḍâri perbukitan kalabân ratah-ratah katèngghiyân 514 m è attas permukaan laot. bâgiyânna èlèbâti sareng tello’ songai, panèka Batang Agam, Batang Lampasi bân Batang Sinama. Suhu odârâna ratah-ratah antarana 26 °C kalabân kabhâdhekan odârâ antara 45-50%.[2]
Payakumbuh jara'en 30 km ḍâri Kotta Bukittinggi otabâ 120 km ḍâri Kotta Paḍang bân 188 km dâri Kotta Pekanbaru. Kalabân bhâbu tembilung 80,43 km² otabâ rèna kalabân 0,19% ḍâri bhâbu tembilung Sumatra Bârâ’, Payakumbuh iyâ arèya kotta palèng bidhâng katello’ è Sumatra Bârâ’. Kotta arèya toman dhâddhi kotta palèng bidhâng è taon 1970, sabellun mateppa’ kennengngan administratif Kotta Padang bân Kotta Sawahlunto.[1]
Sajhârâ[beccè' | beccè' sombher]
Kotta Payakumbuh palèng otama pusat kottana èpajhâghâ sareng Pamarènta kolonial Hindia Bâlândhâ. Sajjhek tanuro’ Bâlândhâ ḍâlem Perang Paḍri, kotta arèya tombu dhâddhi guḍâng sè dhâddhi kenengan nyèmpèn hasèl tanem kopi bân terros tombu dhâddhi sala sèttong kotta administrasi ḍistrik pamarènta kolonial Hindia Bâlândhâ bâkto arowa.[1]
Bhuktè sajhârâ, ḍâri sala sèttong kotta è ḍâlem kotta arèya bâḍâ kennengngan pamarènta palèng towa yakni nagari Aie Tabik bân è taon 1840, Bâlândhâ aghâbây jâmbât bâto kaangkhuy mapolong kotta arowa kalabân pusat kotta satèya. Jâmbât arowa satèya èkennal kèya kalabân nyama Jâmbât Ratapan Ibu.[3]
Payakumbuh sajjhek jhâman sabellun kemerdekaan ella dhâddhi pusat pelayanan pamarènta, padhâghângan bân pangajhârân otama ḍâ’ka Luhak Limo Puluah.Neng è jhâman pamarènta Bâlândhâ, Payakumbuh arèya kenengan kalanghungan kabulâ presiden sè ngatowaè kennengngan Luhak Limo Puluah, bân è jhâman Pamarènta Jepang, Payakumbuh dhâddhi pusat kalanghungan pamarènta Luhak Limo Puluah.[4]
Pendudukan[beccè' | beccè' sombher]
Kotta arèya benya’ ḍâri suku Minangkabau, namong bâḍâ kèya suku Tionghoa, Tamil, Jhâbâ bân Batak, kalâbân jumlah angkatan lako 50.492 orèng bân rèna 3.483 orèng iyâ arèya tak alako. Neng è taon 1943 suku Tionghoa è kotta arèya toman sampè’ 2.000 orèng ḍâri 10.000 orèng sakabbhina populasi bâkto arowa.[3]
Ḍâri bâb sakabbhina rakyat è taon 1970 Payakumbuh bâḍâ è peringkat katello’ samarèna Padang bân Bukittinggi. Namung bhidhâna rakyat Payakumbuh kalâbân Bukittinggi lebbi kènè’ yakni karo 784 orèng. Neng taon 2009 rakyat Payakumbuh atambâ dhâddhi 106.726 orèng. Namong tettep bâḍâ è peringkat katello’ samarèna Bukittinggi kalabân perbhidhâ’ân sakabbhina 894 orèng.[3]
Perhubungan[beccè' | beccè' sombher]
Kotta arèya dhâddhi kotta sè macampo kotta Padang kalabân kotta Pekanbaru, ḍâri kottah arèya ollè kèya apolong ḍâ’ka jhâlân lintas tengnga Sumatra tak parlo lèbât kotta Bukittinggi. Terminal Koto Nan Ampek arèya terminal sè bâḍâ è kotta arèya.[5]
Ekonomi[beccè' | beccè' sombher]
Kotta Payakumbuh dhâddhi kotta pamulian, dhâddhi sektor jasa bân paḍâghângan dhâddhi sektor andalan. Namong sektor laèn dhâddhi bântoan ḍa’ka rakyat kotta arèya polana è bânto kalabân tana sè subur.[5]
Olahraga bân Bhudhâjâ[beccè' | beccè' sombher]
Salaènna arowa rakyat kotta arèya andi’ kelompok bal sè èkennal kalabân nyama Persepak Payakumbuh sè nempatè Stadion Kapten Tantawi. Olahraga tegghâr jhârân iyâ arèy sala sèttong bhudhâjâ sè è kalèburi sareng rakyat kotta arèya bân biyasa mabâḍâ è tèyap taonna è ghâlângghângan tegghâr jhârân sè anyama Kubu Gadang sè satèya dhâddhi bâgiyân ḍari eggang GOR M. Yamin.[4]
Sombhèr[beccè' | beccè' sombher]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Henry. Liputan6.com. "6 Fakta Menarik Payakumbuh, Punya Kampung Rendang dengan 30 Varian". Aksès. 2021-12-3.
- ↑ Dini Daniswari. Kompas com. “Profil Kota Payakumbuh, Sejarah, Lokasi, dan Obyek Wisata”. aksès 2022-02-04.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ismail Zakaria. Kompas.com. "Profil Kota Payakumbuh, Sejarah, Lokasi, dan Obyek Wisata". Aksès.2022-02-04.
- ↑ 4,0 4,1 Putu Elmira. Liputan6.com. "Menyaksikan Silek Lanyah dan Indahnya Alam Desa Wisata Kubu Gadang". Akses.2022-04-21.
- ↑ 5,0 5,1 Komarudin. Liputan6.com. "Singapura Jadi Salah Satu Kota Persinggahan Termurah di Dunia". Aksès 2019-11-14.