Iduladha
Iduladha (bhâsa Arab: عيد الأضحى) otabâ sè èsebbhut tellasân qurban iyâ arèya sèttong arè rajhâ sè èmoljhâaghi ḍâlem aghâma Islam. Arè arèya kaangghuy maènga' è bhâkto Nabbhi Ibrahim nyangghubhi kaangghuy akurban pottrana sè asmana Ismail kaangghuy èsambhelli mènangka dhâddhi tandhâ jhâ' atoro' bân iman dâ' sadhâjâna parèntana Allah. Sabelluna Nabbhi Ibrahim nyambhelli pottrana, Allah Ta'ala aghâte'è Ismail kalabân embi' dhumbâ. Kaangghuy nga'-ngènga'è arè ka'dissa, lajhu bâḍâ hèwân obuwân (ènga' sapè, onta, èmbi') sè èsambhelli dhâddhi kurban sabbhân taonna.
Iduladha iyâ arèya teppa' è tangghâl 10 bulân Zulhijjah otabâ 70 arè saampona tellasân Idulfitri. È arè tellasan Iduladha bân arè tassyrik èharamaghi kaangghuy apasa ḍâ' sadhâjâna orèng Islam. È arè Iduladhma, ommat Islam akompol bhâkto ghu-lagghu pas asholat areng-sareng è tanèan sè legghâ otabâ è Masjid. Saampona asholat, pas nyambhelli kèbân kurban. Sèttong pertello' dhâging kurban è dhâ'âr kalowargâna orèng sè akurban, mènangka karèna è gi-bâgi ḍâ' orèng laèn. Torkadâng Iduladha jughân èsebbhut Idulkurban otabâ tellasân Hajji.
Sajârâna[beccè' | beccè' sombher]
Sala sèttong cobâ sè palèng otama ḍâlem odi'na Nabbhi Ibrahim èngghi panèka narèma pakona Allah kaangghuy nyambhelli potra sè palèng èkabellâsè. Pakonan ghâpanèka ètarèma Ibrahim lèbât mèmpè sè terros li-bâli. Nabbhi Ibrahim oning jhâ' mèmpè ka'dissa pakonan ḍâri Allah bân Nabbhi Ibrahim lajhu ngabâlâ ḍâ' potrana, akadhi sè èsebbhut ḍâlem Al-Qur'an.
Ènalèkana na'-kana' ka'dissa dâpa' (ḍâ' omor) bisa osaha asareng, (Ibrahim) adhâbu, "Hei potra sèngko'! Saongghuna sèngko' amèmpè jhâ' sèngko' nyambhelli bâ'na. Lajhu pas pèkkèr kadhiponapa ca'na abâ'na!" Ismail pas ajâwâb, "Hei aba kaulâ! lajhu pas lakonè ponapa sè èparènta (Allah) ḍâ' ajunan; insyaAllah ajunan bhâkal ngaollè jhâ' kaulâ panèka orèng sè sabbhâr.[1]
Salanjhânga ayap-sèyap, sètan aghudhâ Nabbhi Ibrahim bân kalowargâna kalabân alang-lang ḍâri alakonè parèntana Allah. Nabbhi Ibrahim lajhu ngoddhâk sètan kalabân cara ngancan ngangghuy bâlikèr (bâto kènnè'). Kaangghuy nga'-ngèngâ' parkara ghâpanèka, to-bâto sè èancan ḍâlem ngancan jumroh (lontar jumroh) è ḍâlem èbâdâ hajji.[2] È nalèkana para' nyabhalliâ, todi'na Nabbhi Ibrahim ta' bisa alokaè Nabbhi Ismail. Allah Swt. lajhu aghâtè'è Nabbhi Ismail kalabân sèttong kèbân sè bisa èsambhelli.[3]
Pas ènalèkana kaduwâna ampon pasra bân Nabbhi Ibrahim lajhu matèdung potrana kalabân tèdung mèrèng (kaangghuy alakonè parèntana Allah). Kaulâ (Allah) lajhu ngolok. "Hei Ibrahim! Bâ'na ongghu-ongghu ampon mabhânder (alakonè) mèmpè ka'dissa". Ongghu, kaulâ (Allah) pagghun abhârri' bâlâsân ḍâ' rèng-orèng sè alako kabhâghusân. Saongghuna ka'dinto ongghu-ongghu sèttong cobâ sè paddhâng. Bân kaulâ (Allah) aghântè'è na'-kana' ka'dissa kalabân sèttong kèbân bhelliân sè rajâ.[4]
Arè sè è tep-tepaghi[beccè' | beccè' sombher]
Iduladha èlaksana'aghi nalèkana èbâdâ hajji. Koncina (intinya) èbâdâ hajji èngghi panèka wukuf è Arafah, namong arè bhâkto alako wukuf è kennal mènangka Arè Arafah sè èmolaè tangghâl 9 Zulhijjah sampè' ngombhârrâ pajjhâr è tangghâl 10 Zulhijjah.[5]
Ḍâlem hadist sè katotor ḍâri Husain bin al-Harits al-Jadali, amir (pongghâbâ otabâ pamarènta) è kotta Mekka adhâbu ḍâlem khotbâ:
Rasulullah Saw. ampon apessân ḍâ' kaulâ sadhâjâ sopajâ alaksana'aghi èbâdâ hajji adhâsar ḍâ' bitongan Hisab bân rukyât (hilal bulân Zulhijjâh). Lamon kaulâ sadhâjâ ta' bisa alakonè, kalabân duwâ' saksè sè addhil sè nyaksè'è, kaulâ sadhâjâ kodhu alakonè manasik adhâsar kasaksè'ânna duwâ' orèng ka'dissa. — HR Abu Dawud, al-Baihaqi, bân ad-Daruquthni. Ad-Daruquthni adhâbu jhâ', “Hadis panèka sanad èpon asambhung bân sohih.”
Hadis panèka anerrangaghi jhâ', nomor sèttong, alaksana'aghi èbâd6a hajji panèka kodhu adhâsar ḍâ' hasèl rukyât hilal 1 Zulhijjâh saèngghâ bhâktona wukuf bân Iduladha bisa ètep-tepaghi. Nomèr duwâ', pessân Nabbhi ḍâ' amir kotta Mekka, mènangka pongghâbâ otabâ pamarènta sèttong kennengan, kennengan èka'dimma èbâdâ hajji èlakonè kaangghuy alaksana'aghi rukyât, manabi ta' ollè hasèl, lajhu rukyât orèng laèn sè ngabâlâ kasaksè'ânna ḍâ' amir Mekka.
Iduladha ḍâlem panangghâlân Masèhi[beccè' | beccè' sombher]
Ḍâlem panangghâlân Hijriyâh, bitongan arè Iduladha pagghun paḍâ sabbhân taonna, namong bhidhâ ḍâlem panangghâlân Masèhi sè segghut abâ-obâ sabbhân taon. Ḍâlem panangghâlân Hijriyâh arè tellasân Iduladha è tep-tepaghi adhâsar ḍâ' bhâktona (fase) bulân (panangghâlân candra), anapon panangghâlân Masèhi adhâsar bhâktona (fase) bhumè sè ngalè-lèngè mata'arè (panangghâlân surya). Hal ka'dinto sè aḍhâddhiaghi arè tellasân Iduladha abâ-obâ sabbân taonna ḍâlem panangghâlân Masèhi, èngghi panèka aobâ 11 arè lebbi awwâl sabbhân taon.
È bâbâ panèka ḍaftar arè Iduladha ḍâlem panangghâl6an Masèhi ḍâri taon 1971 sampè' taon 2045:
| Taon Hijriyâh | Arè Iduladha ḍâlem taon Masèhi |
|---|---|
| 1390 | 6 Fèbruwari 1971 |
| 1391 | 27 Januwari 1972 |
| 1392 | 15 Januwari 1973 |
| 1393 | 4 Januwari 1974 |
| 1394 | 24 Dèsèmber 1974 |
| 1395 | 13 Dèsèmber 1975 |
| 1396 | 2 Dèsèmber 1976 |
| 1397 | 21 Nopèmber 1977 |
| 1398 | 11 Nopèmber 1978 |
| 1399 | 31 Oktober 1979 |
| 1400 | 19 Oktober 1980 |
| 1401 | 8 Oktober 1981 |
| 1402 | 28 Sèptèmber 1982 |
| 1403 | 17 Sèptèmber 1983 |
| 1404 | 6 Sèptèmber 1984 |
| 1405 | 27 Agustus 1985 |
| 1406 | 16 Agustus 1986 |
| 1407 | 5 Agustus 1987 |
| 1408 | 24 Juli 1988 |
| 1409 | 13 Juli 1989 |
| 1410 | 3 Juli 1990 |
| 1411 | 23 Junè 1991 |
| 1412 | 11 Junè 1992 |
| 1413 | 1 Junè 1993 |
| 1414 | 21 Mèi 1994 |
| 1415 | 10 Mèi 1995 |
| 1416 | 28 April 1996 |
| 1417 | 18 April 1997 |
| 1418 | 7 April 1998 |
| 1419 | 28 Maret 1999 |
| 1420 | 16 Maret 2000 |
| 1421 | 5 Maret 2001 |
| 1422 | 23 Fèbruwari 2002 |
| 1423 | 12 Fèbruwari 2003 |
| 1424 | 1 Fèbruwari 2004 |
| 1425 | 21 Januwari 2005 |
| 1426 | 10 Januwari 2006 |
| 1427 | 31 Dèsèmber 2006 |
| 1428 | 20 Dèsèmber 2007 |
| 1429 | 8 Dèsèmber 2008 |
| 1430 | 27 Nopèmbe 2009 |
| 1431 | 16 Nopèmbe 2010 |
| 1432 | 6 Nopèmber 2011 |
| 1433 | 26 Oktober 2012 |
| 1434 | 15 Oktober 2013 |
| 1435 | 5 Oktober 2014 |
| 1436 | 24 Sèptèmber 2015 |
| 1437 | 12 Sèptèmber 2016 |
| 1438 | 1 Sèptèmber 2017 |
| 1439 | 22 Agustus 2018 |
| 1440 | 11 Agustus 2019 |
| 1441 | 31 Juli 2020 |
| 1442 | 20 Juli 2021 |
| 1443 | 10 Juli 2022 |
| 1444 | 29 Junè 2023 |
| 1445 | 17 Junè 2024 |
| 1446 | 6 Junè 2025 |
| 1447 | 27 Mèi 2026 |
| 1448 | 16 Mèi 2027 |
| 1449 | 5 Mèi 2028 |
| 1450 | 24 April 2029 |
| 1451 | 13 April 2030 |
| 1452 | 2 April 2031 |
| 1453 | 22 Maret 2032 |
| 1454 | 11 Maret 2033 |
| 1455 | 1 Maret 2034 |
| 1456 | 19 Fèbruwari 2035 |
| 1457 | 8 Fèbruwari 2036 |
| 1458 | 27 Januwari 2037 |
| 1459 | 16 Januwari 2038 |
| 1460 | 5 Januwari 2039 |
| 1461 | 26 Dèsèmber 2039 |
| 1462 | 15 Dèsèmber 2040 |
| 1463 | 4 Dèsèmber 2041 |
| 1464 | 23 Nopèmber 2042 |
| 1465 | 12 Nopèmber 2043 |
| 1466 | 31 Oktober 2044 |
| 1467 | 21 Oktober 2045 |
Sombher[beccè' | beccè' sombher]
- ↑ Al-Qur'an Surah As-Saffat (37): 102.
- ↑ Romdlon, Nur. September 2015. Sejarah melempar jumroh, perlawanan keluarga Ibrahim terhadap setan. Brilio. È aksès tangghâl 2023-07-14.
- ↑ Nuri, Elok. Juni 2023. Sejarah Idul Adha dan Qurban: Teladan Nabi Ibrahim dan Ismail. Narasi. È aksès tangghâl 2023-07-14.
- ↑ Al-Qur'an Surah As-Saffat (37): 103-107.
- ↑ Syaiful, Anri. Juni 2023. Sejarah Penamaan Hari Tarwiyah dan Arafah Serta Maknanya Jelang Idul Adha 1442 H. Liputan6. È aksès tangghâl 2023-07-14.