Ibnu Batutah

Ibnu Batutah otabâ Muhammad bin Batutah sè ngaghungi nyama praghi Abh Abdullah Muhammad bin Abdullah Al-Lawati At-Tanji bin Batutah iya arèya sorang sè alèm (cenḍikiawan) Maroko sè toman entar ka samacâmma cettong dhunynya ka abaḍ pertengaan. Ḍâlâm jhângka wâkto tello polo taon, Ibnu Batutah ajelaja ka sabâgiyyân bânynya' dhunnya sè Islam bân bânynya' naghârâ non-Moslèm, tamaso' Afrika Ḍâjâ, Tandhuk Afrika, Afrika Bârâ', Tèmor Tengnga, Asia Tengnga, Asia Tongghârâ, Asia Lao', bân Tiongkok. Menjelang akhèr hayatta, dhibi'èn ariwayataghi bâli pangalaman-pangalamanna ajelajahi dhunynya kaagghuy è ghâbây buku kalabân juḍul Haḍiah Ka Para Pemerhati Negeri-Negeri Asing bân Pangalaman-Pangalaman Ajâib (Bhâsa Arab: Tuḥfatun Nuẓẓār fī Gharāʾibil Amṣār wa ʿAjāʾibil Asfār), sè segghut èsebhbhut kalabân Lawatan (bhâsa Arab: Ar-Rihlah). Riwâyât parjhâlânna Ibnu Batutah aberri' ghâmbhâr tentang trap Abaḍ Pertengaan sè sampè' mangkèn ghi' èpadhâddhi sombher rujukân.

Riwâyât Kaoḍi'ènna

Robuk ngoḍâ

Sakabbhinah hal-ihwal terkait dhibi'èn bân Kaoḍi'èna dhibi' Ibnu Batutah sè èkaonèngè orèng samangkèn panèka asombher ḍâri riwâyât oḍi'èn sè bâḍâ ḍâlâm Ar-Rihlah. Mètorot sombher ghâpaneka, Ibnu Batutah iya arèya sorang katoronan Berber, lahèr mènangka pottra bhâlâ olama' Fikki è Tanjah (Tangier), Matoko, ka 24 Pèbruari 1304 (703 Hijriyâ), è bâkto Matoka èparènga sareng soltan-soltan ḍâri Bâni Marin. Dhibi'èn ngakok ghik tamaso' katoronan ḍâri sala sèttong suku Berber, panèka suku Lawata. Ka robuk ngoḍâna, Ibnu Batutah maḍâlâm èlmo fikkih è sèttong maḍrasah Sunj amazhab Maliki, yakni bhângon penḍiḍkan sè palèng bânynya' bâḍâ è Afrika ḍâjâ è bâkto ghâpanèka. Ommat moslèm ḍâri Mazhab Maliki mènta Ibnu Batutah dhâddhi Kaḍi (hakim syarèatta) kabbi, polana dhibi'èn asalla ḍâri naghârâ sè ngamalaghi Mazhab Maliki.

Ikhtisar pârjhâlânan 1325-1332

Ḍâ'-aḍâ'ân Hajji

Ka bulân Jânuari 1325, bâjâ omorra salèkor taon, Ibnu Batutah ondhur kampong halamanna kaangghuy èbâḍâ hajji, yakni pârjhâlânan ziarah ka mâkka, sè bâkto rowa segghut ngabi' ennâm bâllâs bulân. Dhibi'èn tak pernah polè ngabâs Maroko salama empa' lèkor taon sajjhâk mangkatta ka Mâkka.

Sèngko' mangkat kadhibi'èn, tanpa kanca pârjhâlânan mènangka pelipur lara, tanpa bâḍâ èrèng-èrèngan kafilah sè bisa sèngko' toro', namong èsotok kalabân hasrat sè cè' sangâtta è ḍâlâm ḍirina sèngko', bân angen sè ampon abit èpendem è ḍâlâm sanubarina sèngko' kaangghuy aziarah ka ka tempat-tempat soccè sè muljâ panèka. Dhâddhi, sèngko' mabulât tèkad kaangghuy adhina rèng-orèng sè sèngko' nèser, orèng binè' otabâ lakè', bân analantaraghi tang roma paḍâna no'-mano' sè analantaraghi sarangnga. Cè' bârrâ'ân rassana apèsa ḍâri orèng seppo duwâ', sè ghi' odi' è bâkto rowa, bân sèngko' otabâ orèng seppo ghu-ongghu rentek polana kodhu apèsa.

Ibnu Natutah mangkat ka mâkka lèbât jalur dhârât, èntar ka bâgiyân pesèsèr Afrika Ḍâjâ, alintasi bâgiyân kasoltanan Bâni Abdul Wad bân bâgiyân kasoltanan Bâni Hafsi. Dhibi'èn lebât Kotta Tlemsan, Kotta Bijayah, bân pas neng-neng salama dubulân è Kotta Tunis. Kaangghuy keamanan, Ibnu Batutah seghghut mangkat abhârâng rombongan kafilah ma'lè terhinḍar ḍâri kamalèngan. Dhibi'èn sampe' sempât amantan è Kotta Sifaka. Pernikaânna è Sifaks panèka pernikahan pertama sè sakabhbhinah peenikaban sè bhâkal èkalako salama dhibi'èn ajâlajah tong-cettonga dhunynya.

Ka awwâl mosèm semmè 1326, saamponnna ngalèbâti parjhâlânan sè jheuna sampè' 3.500 km (2.200 mil), Ibnu Batutah akhèrra ḍâpa' ka Banḍar Aleksanḍria, sè bâkto rowa tamaso' ḍâlâm bâgiyân Kasoltanan Mamluk Bahariyah. È banḍar rowa kèya dhibi'èn katemmo sareng duwâ' oreng aulia ahli zuhud. Sala sèttong èantarana anyama Syekh Burhanuddin sè sabbhen aramal jhâ' Ibnu Batutah rèya bhâkal ajâlajah dhunnya. Ka Ibnu Batutah, ahli zuhud rowa ngica' "cora'an bâ'ân lèbur akelana ka naghârâ asing. Ghu'-lagghu' bâ'ân latemmo kalabân tarètanna sèngko' Faridudin è Inḍia, Rukanudin è sinḍi, bân Burhanuddin è Tiongkok. Paḍâpa' tabg salm rèya ka kabbhi." Ahli zuhud laènna sè anyama Syekh Mursyidi anafsèraghi sala sèttong mèmpèna Ibnu Batutah mènangk dhâddhi tandhâ bahwa dhibi'èn ampon ètakdiraghi dhâddhi sorang sè ajâlajah dhunnya. Ibnu Batutah nyèngghâ salama pan-bârâmoan mingghu è Aleksanḍria kangghuy èntar ka situs-situs sè asajhâra è daerah rowa, bân pas alanjutaghi parjhâlânânna ka Kait, ibu kotta Kasoltanan Mamluk sekaligus sèttong kotta sè terkemuka. Saamponna neng-neng sekitar sabulân abittâ è Kairo, dhibi'èn ngalakoni penjâlajahan sè ḍâ'-aḍâ' ḍâri sabânynya'na parjhâlânan jâlajana è bâgiyân Kasoltanan Mamluk sè segghut aman. Ḍâri tello' jalur pârjhâlânan sè biasa è lèbâti orèng ka mâkka, Ibnj Batutah mèlè jalur sè palèng ta' toma èlèbâthi, yakni jalur sè lèbât lembah songai Nil ka arah hulu, pas abhiluk ka tèmor menuju Bandar Aidab è pasèsèr Laot Mèra. Namong nalèkana ḍâpa' ka banḍar rowa, pecca huru-hafa sè aghbây dhibi'èn abâli.

Ibnu Batutah abâli ka Kiro bân mèlè jalur laèn, kalè rèya lèbât Kotta Damaskus sè bâḍâ è bâbâna kekowasaan Kasoltanan Mamluk. Ḍâlâm pârjhâlânan sè ḍâ'-aḍâ', dhibi'en perna katemmo kalabân wâlli sè aramal jhâ' dhibi'èn coma bisa ḍâpa' ka Mâkka lèbât Syam. Jalur sè nomer duwâ' rèya justru èangghâp angontongaghi, polana lèbât tempat sè soccè, tamaso' Herbon, Yerusalem bân Betlehem. Salaèn rowa, oara pejabat Kasoltanan Mamluk kèya ngaerahaghi sakabbhinah data bân upaya kaangghuy ajâgâ keamanan jalur rèya ka para peziarah. Tanpa jerih payana kabbhi, para musafir sè lèbât jalur rèya pasti dhâdhhi lân-bulânna malèng bân pembunuh.

Saamponna melewatkan bulân pasa è Ḍamaskus, dhibi'èn mangkat abhârâng satombingan kafilah, nempuh pârjhâlânan sè jheuna sampè' 1.300 km (810 mil) ka lao' menuju Madinah, situs Masjid Nabi Muhammad. Sammpona nyèngghâ salama empa' arè è Madinah, Ibnu Batutah mangkat ka Mekah kaangghuy matammat pârjhâlânan ziarana saèngghâ patot nyanḍâng ghellâr Al-Haji. Alih-alih molè ka Maroko saamponna ahajji, Ibnu Batutah pagghun terro akelana, bân mutusaghi kaangghuy bertolak ka arah tèmor lao' menuju Ilkhanan (Negeru Ilkhan Hulagu), sala sèttong ḍâri sekian bannya'na naghârâ sè èparènga oleh Khan Mongol.