Lompat ke isi

Virus

Beccè' interwiki
Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika

Virus otabâ badi ènghi panèka mikroorganisme patogèn sè pèra' bisa arèplikasi è ḍâlem sèl sabâb virus ta' aghâdhuwi pakakas sèlulèr ka'angghuy aghâbây dhibi'. Sadhâjâ bentu' kaoḍi'an, bisa ècapo' virus, molaè ḍâri kèbân, tombuwân, kantos baktèri bân arkèa. [1] Istila virus biyasana èghuna'aghi ka'angghuy nyebbhut macemma virus sè nginfèksi sèl-sèl èukariota, tapè virus sè nginfèksi sèl prokariota (akadhi baktèri bân arkèa) èkennal mènangka baktèriofag. Kabâḍâ'ân virus lu-ghâlluna èkaonèngè lèbât tolèsan ilmiya Dmitri Ivanovsky è taon 1892 sè ngoray patogèn non-baktèri sè nginfèksi tanemman bhâko bân panemmowan virus mosaik bhâko sareng Martinus Beiherinck è taon 1898. [2] Kantos taon 2019, lebbi ḍâri 6.000 spèsiès virus ampon èjhârbhâ'aghi kalabân rinci[3] ḍâri total juta'an jennis virus è wilajâ[4] Virus ètemmo è para' sadhâjâna èkosistem è bhumè bân aropa'aghi èntitas biologis sè palèng bânnya' jumblana. [5][6] Èlmo sè ajhâr tantang virus èkennal mènangka virologi, sèttong subspèsialisasi mikrobiologi.

Bâkto è infèksi, sèl inang èpaksa ka'angghuy ngasèllaghi èbuwân salènan idèntik ḍâri virus asli kalabân lekkas. Bâkto ta' parappa'na è ḍâlem sèl otabâ ta' ḍâlem proses nginfèksi sèl, virus bâḍâ ḍâlem bentu' partikel indèpèndèn sè èsebbhut virion. Virion aèssè ḍuwâ' otabâ tello' bâgiyân: (1) matèri gènètik, èngghi panèka molekul lanjhâng asam nuklèat (aropa pèra' DNA otabâ pèra' RNA, tapè ta' ècampor kaḍuwâna) sè dhâddhi sosonan protèin sè èghuna'aghi virus; (2) mantel protèin sè èsebbhut kapsif, ghunana ka'angghuy alèng-lèngè bân ajâgâ matèri gènètik; bân è sabâgiyân virus bâḍâ tello' (3) sapo' otabâ amplop lowar sè èghâbây ḍâri lipid. Bentu' partikel virus kèsaran ḍâri bentu' hèliks (pèlèyan) saderhana, ikosahedral (bhângon rowang aèssè 20), kantos sosonan sè lebbi komplèks. Kabânnya'an spèsiès virus aghâdhuwi virion sè kènè' ghâllu ka'angghuy èoladhi sareng mikroskop cahaya sabâb okoranna 1/100 ḍâri baktèri omomma.

Asal-osolla virus ḍâlem sajara èvolusi kaoḍi'an ghi' ta' jellas: sajumbla virus mungkèn ajhâlanè èvolusi ḍâri plasmid (potongan DNA sè bisa ngallè antar sèl), sabâtara sè laèn pola ajhâlanè èvolusi ḍâri baktèri. Ḍâlem èvolusi, virus aropa'aghi perantara pentèng ḍâlem transfer gèn horizontal, sè nèngkataghi bânnya'na macemma gènètik kalabân cara sè èanalogiaghi kalabân rèproduksi sèksual.[7] Bâḍâ perbhidhâ'ân pamangghi ilmiya tentang status virus mènangka makhlok oḍi' otabâ mènangka sosonan organik sè aghâdhuwi interaksi sareng makhlok oḍi'.[8] Mènangka bentu' kaoḍi'an, virus ngèbâ matèri gènètik, berkembang biak, bân ajhâlânè èvolusi lèbât sèlèksi alam, maskè ta' aghâdhuwi karakteristik otama makhlok oḍi', akadhi sosonan sèl, sè omomma èangghep mènangka kritèria sè èkaparlo sarebf kaoḍi'an. Sabâb ka'ḍissa aghâdhuwi sajumbla kritèria makhlok oḍi' tapè ta' sadhâjâna, virus èghâmbhârraghi mènangka "organisme è seddhi'na kaoḍi'an", [9] bân mènangka pengganda abâ'.[8]

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ Koonin, Eugene V.; Senkevich, Tatiana G.; Dolja, Valerian V. (2006-09-19). "The ancient Virus World and evolution of cells". Biology Direct. 1: 29. doi:10.1186/1745-6150-1-29. ISSN 1745-6150. PMC 1594570. PMID 16984643.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)
  2. ↑ Dimmock, N. J.; Easton, A.J.; Leppard, K.N. (2007). Introduction to modern virology (6 ed.). Malden, MA: Blackwell Publishing. ISBN 1-4051-3645-6. OCLC 65207057.
  3. ↑ Virus Taxonomy: 2019 Release. (Juli 2019).ICTV Online. Aksès (2025–04-09).
  4. ↑ Breitbart M, Rohwer F (2005). "Here a virus, there a virus, everywhere the same virus?". Trends in Microbiology. 13 (6): 278–284. doi:10.1016/j.tim.2005.04.003. ISSN 0966-842X. PMID 15936660.
  5. ↑ Lawrence CM, Menon S, Eilers BJ, Bothner B, Khayat R, Douglas T, Young MJ (May 2009). "Structural and functional studies of archaeal viruses". The Journal of Biological Chemistry. 284 (19): 12599–603. doi:10.1074/jbc.R800078200. PMC 2675988. PMID 19158076.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)
  6. ↑ Edwards RA, Rohwer F (June 2005). "Viral metagenomics". Nature Reviews. Microbiology. 3 (6): 504–10. doi:10.1038/nrmicro1163. PMID 15886693. S2CID 8059643.
  7. ↑ Canchaya, Carlos; Fournous, Ghislain; Chibani-Chennoufi, Sandra; Dillmann, Marie-Lise; Brüssow, Harald (Agustus 2003). "Phage as agents of lateral gene transfer". Current Opinion in Microbiology. 6 (4): 417–424. doi:10.1016/S1369-5274(03)00086-9. PMID 12941415.
  8. ↑ 8,0 8,1 Koonin, Eugene V.; Starokadomskyy, Petro (Oktober 2016). "Are viruses alive? The replicator paradigm sheds decisive light on an old but misguided question". Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences. 59: 125–134. doi:10.1016/j.shpsc.2016.02.016. PMC 5406846. PMID 26965225.{{cite journal}}: CS1 maint: PMC format (link)
  9. ↑ Rybicki, E. (April 1990). "The classification of organisms at the edge of life or problems with virus systematics" (PDF). South African Journal of Science. 86: 182–186.{{cite journal}}: CS1 maint: year (link)Cèṭa'an:Pranala mati
Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Virus&oldid=42489"