Lompat ke isi

Sun Yat-sen

Beccè' interwiki
Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika

Sun Yat-Sen (Hanzi: 孫逸仙, Pinyin: Sūn Yì-xian, 12 November 1866 – 12 Maret 1925)[1][2] iyâ arèya pèmpènan ghunjhi rèvolusi Tiongkok bân èakoè seccara loas dhaddhi Bapa’na Nagâre Tiongkok Modern, è Republik Taiwan otabâ è Tiongkok Dhâredhân.

È akhèr abad ka-19 bân awwâl abad ka-20, Tiongkok gi’ èparènta sareng seorang kaisar Dinasti Qing. Dinasti Qing lebbi condong ka’angghuy alestariaghi nilai-nilai tradisional bân ta’ enḍâ’ ḍâ’ ka nilai modern. Sun Yat-sen yakin jhâ’ Tiongkok parlo ètata kalabân cara anyar lebât revolusi, iyâ arèya kalabân ngobâ sistem monarki absolut dhâddhi republik. È taon 1894, dhibi’na ninghâlaghi praktèk kadokteran bân ngallè ka politik, maskè ta’ anḍi’ pendidikan è bidang politik. Dhibi’na ondhur ka Hawaii bân abentu’ organisasi Xinzhonghui (Masyrakat Tiongkok Bangkit). Organiasi rèya dhaddhi awwâl dhaddhina pambarontaghân alabân Dinasti Qing sè è organisir è taon-taon samarèna.[3]

È taon 1895, dhibi’na mèmpèn sèttong pambarontaghân è Kanton, tapè bisa èredam. Mon èabhes ḍâri sakbbhinna, dhibi’na mèmpèn sabeles kalè rèvolusi ḍâ’ Dinasti Qing bân akhèrra bisa makala kekaisaran, saèngghâ kaisar kodhu toron ḍâri kakoasa’anna.[4] Tiongkok saterosaa dhâddhi Republik Tiongkok è taon 1911 sè èpajhâghâ sareng Sun Yat-sen. Dhibi’na jhughân aropa’aghi orèng sè majhâghâ Partai Koumintang (KMT), dhaddhi pejabat prèsiḍen è 1923-1925.[3]

Sun èangghep dhaddhi sala sèttong pamèmpèn rajâ Tiongkok modern, tapè ḍâlem kaoḍi’en politikghâ dhibi’na segghut ajuang ros-terosan bân segghut easingaghi. Samarèna Revolusi Xinhai è taon 1911, dhibi’na kalabân cepet munḍur ḍâri Presiḍen Rèpublik Tiongkok sè bhuru epajhâghâ bân nyera’aghi ḍâ’ ka Yuan Shikai. Sun ondhur ka pangasèngan è Jepang ka’angghuy kasalamettan abâ’na, tapè abâli polè ka Tiongkok ka’angghuy abentu’ pamarènta revolusionèr samentara è Tiongkok lao’ dhaddhi pamarenta’an tanḍingan è èra Panglima Perang sè ngoasaè bânnya’ wilayah Tiongkok.[3]

È taon 1923, dhibi’na ngunḍang bhâkkèl Komunis Internasional ka Kanton ka’angghuy ngorganisasi polè partaiya bân abentu’ aliansi rapuh kalabân Partai Komunis Tiongkok. Dhibi’na ta’ sempat nyaksè’è partaiya (KMT) manyèttong Tiongkok è masa pèmpènan Chiang Kai-shek, sè dhâddhi gântèna, ḍâlem Ekspèḍisi Dâjâ. Sun wafat è Beijing polana kanker kanḍung empeḍu è 12 Maret 1925.[5]

Sangkolan otama Sun iyâ arèya filosofi politikghâ sè ènyamai Tello’ Prinsip Rakyat: Mínquán (民權主義, Mínquán Zhǔyì) otabâ "hak rakyat" (segghut èartèaghi dhâddhi "demokrasi") bân (民生主義, Mínshēng Zhǔyì) otabâ kalakoanna rakyat (kadâng èartè’aghi dhâddhi “komunitarianisme” otabâ “kasejahtera’an”).[6][7][8]

Nyama

[beccè' | beccè' sombher]

Nyama silsilah kaluargâ (谱名, pǔ míng) Sun iyâ arèya Sun Deming (Syūn Dāk-mìhng; 孫德明).[1][9] È bhâkto gi’ kèni’ nyama tèmangnga (乳名, rǔ míng) iyâ arèya Tai Tseung (Dai-jeuhng; 帝象).[1] è bhâkto è sakola, ghuruna aberri’ nyama Sun Wen (Kanton: Syūn Màhn; 孫文), nyama panèka è ghunaaghi Sun ka’angghuy nyebbhut dhibi’na sampè’ para’ salajhânga odi’na. Nyama kahormatan Sun panèka Zaizhi (Jai-jī; 載之) bân nyama babtisse panèka Rixin (Yaht-sān; 日新).[10] bhâkto asakola è Hong Kong, dhibi’na ngangghuy nyama samaran Yat-sen (Hanzi: 逸仙; Pinyin: Yìxiān).[11] Sūn Zhōngshān (孫中山), nyama Tionghoana sèpalèng è kenal, asalla ḍeri nyama Jepang Nakayama Shō (中山樵), nyama samaran sè è bhârri’ ḍâri Tōten Miyazaki bhâkto Sun ngètek è Jepang.[1]

Masa Awwâl

[beccè' | beccè' sombher]

Kennengan lahèr bân masa ngoḍâ

[beccè' | beccè' sombher]

Sun Yat-sen lahèr è 12 November 1866, 3 anak ḍâri Sun Dacheng bân Nyonya Yang.[2] kennengan lahèrra beḍâ è dhisa Cuiheng, Xiangshan (satèya kotta saobdhâk prefektur Zhongshan), provinsi Guangdong.[2] Dhibi’na berètnis Hakka[12] bân Katon. Eppa’na coma anḍi’ sabidhâng tana sè kèni’ bân alako dhaddhi tokang jhâi’ è Makau arangkep lako arèan bân pramuantar.[13] Samarèna matontas pendidikan dhâsarra, dhibi’na ngallè ka Honolulu, Hawaii bân oḍi’ nyaman karna dukunganna pessè ḍâri kaka’na, Sun Mei.[14] Sun pas asakola manenga è Hawai.[15]

Masa Pendidikan

[beccè' | beccè' sombher]

È omor 10 taon, Sun Yat-Sen molaè maso’ sakola,[1] bân ka’angghuy ḍâ’aḍâ’ân atemmo kalabân Lu Haodong, sè dhâddhi kanca masa kènè’na.[1] Taon 1878, è omor 13 taon, samarèna ajhâr beberapa taon è sakola lokal, Sun saroma bân kaka’ lakè’na, Sun Mei (孫眉) è Honolulu.[1] Sun Mei majhâraghi pendidikan Sun Yat-sen sè ahèrra dhâddhi panyobhâng otama palegsèranna dinasti Qing.[16][17][18][19]

Abitdhâ neng-neng è Honolulu, Sun Yat-sen asakola è ʻIolani, kennengan dhibi’na ajhâr bhâsa Inggris, Sejarah Britania Raya, Matematika, Sains bân Kakristenan.[1] Dâ’aḍâ’ân ta’ bisa a bhâsa Inggris, Sun Yat-sen pas ajhâr bhâsa Inggris  kalabân sangât santa’ sè dhâddhi sabâb narèma hadiah karna prestasina ḍâri Raja David Klakaua.[20] Sun lulus ḍâri ‘lolani taon 1882, pas ajhâr è Oahu College (satèya anyama sakola Punahou), abitdhâ settong samester bhâi,[1][21] karna è taon 1883 dhibi’na è kèrèm polè ka Tiongkok karna kaka’na molaè kobâtèr Sun Yat-sen pas maso’ aghâma kristen,[1]

Bhâkto dhibi’na abeli ka Tiongkok, omorra 17 taon bân Sun atemmo polè kalabhân kanca masa kènè’na, Lu Haodong è Beijidian (北極殿), sala sèttong kuil è dhisa Cuiheng.[1] mereka ngabâs bânnya’ penduduk dhisa  nyembhâ Beiji (secara harfiyah artèna kutub ḍâjâ), Raja-Dewa  è kuil panèka bân mereka arassah ta’ cocok kalabân kapartajhâânna bân cara panambhâânna kuno mereka.[1] kaduwâna pas ma ancor patong-patong sè bâdhâ èkuil panèka, saengghâ dhâddhi sabâb pegghâlle warga dhisa bân ahèrra mereka buruh ka Hong Kong.[1][22][23] è bhâkto bâdhâ è Hong Kong, neng è taon 1883, dhibi’na ajhâr è sakola’an Keuskupan Putra bân ḍâri taon 1884 sampè’ 1886, asakola è akademi pamarènta pusat (中央書院) (mangkèn panèka anyama Queen's College, Hong Kong).[24]

È taon 1886, Sun ajhâr tentangpanambhâ’ân  è roma sakè’ Kanton èbhâbhâ bimbinganna misionaris Kristen John G. Kerr.[1] ca’na bukuna "Kidnapped in London", Sun è taon 1887, ngèding berta jhâ’’ èbukka’na sakola tèngghi kadokteran Tiongkok-Barat Hong Kong (satèya ḍhâddhi Fakultas Kadokteran Li Ka Shing, Universitas Hong Kong) bân dhibi’na dhuli ngala’ kasempatan sè è tabhâraghi ka’angghuy dhâddhi siswa è sakola panèka.[25] ahèrra dhibi’na ollè lisensi praktik Kisten dhâddhi dokter medis è taon 1892.[1][11] è kelassa bâde 12 morèd bân Sun panèka sala settong ḍâri coma duwe’ morèd sè lulus.[26][27][28]

Pembaptisan

[beccè' | beccè' sombher]

È awel 1880-an, Sun Mei masakola alè’na è sakola’an ‘lolani, sè bhâḍâè bâbâ pangawasan Anglikan Britania Raya bân è pimpin ḍâri uskup Anglikan sè anyama Willis. Bhâsa pangantar sè è angghuy panèka bhâsa Inggris. Maskè Uskup Willis anekkanaghi jhâ’ saongghuna taḍâ’ sè è paksa ka’angghuy maso’ aghâma Kristen, tapè para morèd è pènta ka’angghuy dhâteng è kapel è arè ahad. È sakola’an ‘lolani, Sun Wen ḍâ’aḍâ’ân tao ajhârân kakristenan bân abârri’ kesan sè dhâlâm ka dhibi’na. Schriffin nolès jhâ’ saongghuna Kristen andi’ pangaro rajhâh dhâ’ sakabbina kaodhi’ân politik Sun ka adhâ’ân.[29] Terros Sun è babtis è Hong Kong ḍâri misionaris Amerika ḍâri Gereja Kongresional Amerika Serikat, ngentèngaghi kaka’na sè ta’ satuju. Uskup Willis jughâ ajhâleni persahabhâthân kalabhân Sun.[30] Sun dhâddhi jemaat gereja To Tsai (道濟會堂, sè è pajhâgâh ḍâri London Missionary Society è taon 1888). 32 bhâkto dhibi’na ajhâr panambhâ’ân bârâ’  è Sakola Tèngghi Kadokteran Tiongkok-Bârâ’ (香港華人西醫書院). Sun ngoca’ revolusi padhâ bân misi panyalamet Gereja Kristen. Konversina dhâddhi umat Kristen terkait kalabhân pangaterro revolusionerra ka’angghuy adorong kamajhuwân.

Sun Yat-sen akabin bân bini kaduwâ’na, Soong Ching-ling. Alè’ song Cing-ling anyama Soong May-ling, akabin kalabân Chiang Kai-shek, saèngghâ kaduwe papimpin panèka dhâddhi tarètan èpar karna kabinna kalabân kaka’ alè’èn Soong. Eppa’na Soong Cing-ling panèka Charlie Soong, se ngaollè kaontongan rajhâ è bidang perbankan bân panyèta’an Alkitab. Maskè secara pribadi dhibi’na  panEka kancana Sun, tapè dhibi’na ghighir mon Sun angumumaghi niatdhâ ka’angghuy ngabin Ching-ling, karna Sun la dhâddhi orèng Kristen bân la akabin bân andi’ tello’ ana’. Charlie anilai tindakan Sun ta’ padhâkalabân aghâma tradisional mereka.[16]

Transformasi Nojjhu Revolusioner

[beccè' | beccè' sombher]

Empa' Bandit

[beccè' | beccè' sombher]

Abitdhâ beronta’ dhâ’ Dinasti Qing rakèra taon 1888, Sun bâḍâ è Hong Kong abhâreng kalabhân kalompo’ pamèkkèr revolusioner sè è jhulughi Empa’ Bandit è Sakola Tengghi Kadokteran Tiongkok-bârâ’.[31] Sun dhâddhi sajân frustasi ḍâri pamarèntaan Qing sè konservatif bân ta’ andâ’ ka’angghuy mengadopsi pangâtaowan ḍâri naghâre-naghâre bârâ’ sè tehknologhina lebbi majhu, saengghâ dhibi’na ambu ḍâri praktik medissa  ḍâlem rangka ka’angghuy ngabdhiyaghi bhâktona ka’angghuy fokus ngobâ Tiongkok.

Furen dan Xingzhonghui

[beccè' | beccè' sombher]

È taon 1891 Sun atemmo ca-kanca revolusionerra è Hong Kong tamaso’ Yeung Ku-wan sè aropaaghi pemimpi bân pendiri Perhimpunan Sastra Furen,[32] sè anyebbâbaghi ghâghâsen ka’angghuy menggulingkan dinasti Qing. È taon 1894, Sun nolès sèttong petisi èssè 8.000 karakter ka Raja Muda Zhili Li Hongzhang  ka’angghuy apresentasiaghi ide-idena sè memodernisasi Tiongkok.[33][34][35] dhibi’na ondhur ka Tianjin, secara pribadi maghi petisi panèka  dhâ’ Li, tapè ta’ èbhâghi ka’angghuy atemmo.samarèna pangalamanna panèka, Sun ta’ andi’ pèlèan laèn kacuali abâli fokus aluncuraghi revolusi, dhibi’na adhina Tiongkokmenuju Hawaii bân majhâghâ Xingzhonghui, sè akomitmen ka’angghuy arevolusi kamakmoran è Tiongkok. Anggota Xingzhonghui tarotama ḍâri kalangan ekspatriat kelas bhâbhâ Tiongkok. È taon 1894, Perhimpunan Sastra Furen agabung ka ḍâlem Xingzhonghui cabâng Hong Kong.[36] Sun dhaddhi seksretari bân Yeung Ku-wan menjabat dhâddhi presiden.[37] Mereka nyamaraghi kegiatan mereka è Hong Kong kalabhân aghunaaghi nyama perusahaan Qianheng (乾亨行).[38]

Perang Tiongkok-jepang Pertama

È taon 1895, Tiongkok ngalami kala perrang sè sèrius selama Perang Tiongkok-Jepang Pertama. Bâḍe due’ jenis tangghepbhân. Sala sèttongnga iyâ arèya ḍâri organisasi intelèktual sè apendapat jhâ pamarènta Monchu Qing bisa mabâli lègitimasina kalabân cara maodernisasi.[39] Nekani jhâ’ matoron Monchu bisa ngakibataghi kakcoan bân Tiongkok bisa èpeca belâ bân imperialis. Kaum intelektual akanta Kang Youwei bân Liang Qichao adukung tangghepbhân kalabân inisiatif ngalakoni Reformasi saratos arè.[39] È faksi laèn, Sun Yat-sen bân toko laènna akanta Zou Rong anḍi’ kainginin revolusi ka’angghuy aghântè sistem dinasti kalabân sistem naghâre modern abent’ republik.[39] Rèformasi saratos arè  nyatana gâgâl è taon 1898.

Pamberontakan Huizhou è Tiongkok

[beccè' | beccè' sombher]

È 22 Oktober 1900, Sun ngalakoni sèttong Revolusi Huizhou kalabân nyerang kota Huizhou bân pogghâbâ otoritas è provinis Gungdong.[40] Pambarontakan rèya kadhâdhhian lèma taon samarèna pambarontakan Gungzhou sè gâgâl. Mon satèya, Sun mènta bhântoan ḍâri piha’ Triad.[41] Akhèrra pambarontakan rèya jhugân gâgâl. Miyazaki, sè noro’ ḍâlem pambarontakan kalabân Sun, nolès catetdhân sè ahubungan kalabân usaha revolusionèr rèya kalabân judul “Mèmpè 33 taon” (三十三年之夢) è taon 1902.[42][43]

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Singtao daily. Saturday edition. 23 October 2010. 特別策劃 section A18. Sun Yat-sen Xinhai revolution 100th anniversary edition 民國之父.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 "Chronology of Dr. Sun Yat-sen". National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2013-08-23. eakses tangghal 2025-04-12
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 "Sun Yat-sen | Biography, Achievements, & Facts | Britannica". www.britannica.com (dalam bahasa Inggris). eakses tangghal 2025-04-12
  4. ↑ "1925: Sun Yat-sen Wafat". Media Indonesia. Media Indonesia.
  5. ↑ Barth, Rolf F.; Chen, Jie (2 September 2016). "What did Sun Yat-sen really die of? A re-assessment of his illness and the cause of his death". Chinese Journal of Cancer. 35 (1): 81. doi:10.1186/s40880-016-0144-9. PMC 5009495 . PMID 27586157.
  6. ↑ "Three Principles of the People". Encyclopedia Britannica. eakses tangghal 2025-04-12
  7. ↑ Schoppa, Keith R. [2000] (2000). The Columbia Guide to Modern Chinese History. Columbia university press. ISBN 0231500378, ISBN 9780231500371. p 73, 165, 186.
  8. ↑ Sun Yat-sen (3 August 1924). "三民主義：民生主義 第一講 [Three Principles of the People : People's living]". 國父全集 [Father of the nation's scripts]. 中山學術資料庫系統 (dalam bahasa Tionghoa). hlm. 0129–0145. Diakses tanggal 30 December 2019. 我們國民黨提倡民生主義，已經有了二十多年，不講社會主義，祇講民生主義。社會主義和民生主義的範圍是甚麼關係呢？近來美國有一位馬克思的信徒威廉氏，深究馬克思的主義，見得自己同門互相紛爭，一定是馬克思學說還有不充分的地方，所以他便發表意見，說馬克思以物質為歷史的重心是不對的，社會問題才是歷史的重心；而社會問題中又以生存為重心，那才是合理。民生問題就是生存問題......
  9. ↑ Wang, Ermin (王爾敏) (April 2011). 思想創造時代：孫中山與中華民國. Showwe Information Co., Ltd. hlm. 274. ISBN 978-986-221-707-8.
  10. ↑ Wang, Shounan (王壽南) (2007). Sun Zhong-san. Commercial Press Taiwan. hlm. 23. ISBN 978-957-05-2156-6.
  11. ↑ 11,0 11,1 游梓翔 (2006). 領袖的聲音: 兩岸領導人政治語藝批評, 1906–2006. Wu-Nan Book Inc. hlm. 82. ISBN 978-957-11-4268-5.
  12. ↑ 作者:门杰丹 (4 December 2003). "浓浓乡情系中原—访孙中山先生孙女孙穗芳博士". chinanews.com (dalam bahasa Chinese). eakses tangghal 2025-04-12
  13. ↑ Sun Yat-sen. Stanford University Press. 1998. hlm. 24. ISBN 978-0-8047-4011-1.
  14. ↑ "Sun Yat Sen Biography - Dr Sun Yat- Sen Childhood, Life, Timeline". Famous People. 2012 [last update]. eakses tangghal 2025-0412
  15. ↑ Gonschor, Lorenz (2 January 2017). "Revisiting the Hawaiian Influence on the Political Thought of Sun Yat-sen". The Journal of Pacific History. 52 (1): 52–67. doi:10.1080/00223344.2017.1319128. ISSN 0022-3344.
  16. ↑ 16,0 16,1 Kubota, Gary (20 August 2017). "Students from China study Sun Yat-sen on Maui". Star-Advertiser. Honolulu. eakses tangghal 2025-04-12
  17. ↑ KHON web staff (3 June 2013). "Chinese government officials attend Sun Mei statue unveiling on Maui". KHON2. Honolulu. Diarsipkan dari versi asli tanggal 22 August 2017. eakses tanggahl 2025-0412
  18. ↑ "Sun Yat-sen Memorial Park". Hawaii Guide. eakses tangghal 2025-04-12
  19. ↑ "Sun Yet Sen Park Diarsipkan 2017-08-22 di Wayback Machine.". County of Maui. eakses tangghal 2025-04-12
  20. ↑ "Dr. Sun Yat-Sen (class of 1882)". Iolani School website. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2011-07-20. eakses tangghal 2025-04-12
  21. ↑ Brannon, John (16 August 2007). "Chinatown park, statue honor Sun Yat-sen". Honolulu Star-Bulletin. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2012-10-04, eakses tangghal 2025-04-12
  22. ↑ "基督教與近代中國革命起源:以孫中山為例". Big5.chinanews.com:89. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2011-10-28. eakses tangghal 2025-04-12
  23. ↑ "歷史與空間：基督教與近代中國革命的起源──以孫中山為例 – 香港文匯報". Paper.wenweipo.com. 2 April 2011. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2011-10-27. eakses tangghal 2025-04-12
  24. ↑ "中山史蹟徑一日遊". Lcsd.gov.hk. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2011-11-02.
  25. ↑ Yat-sen, Sun. Kidnapped in London
  26. ↑ HK university. [2002] (2002). Growing with Hong Kong: the University and its graduates: the first 90 years. ISBN 962-209-613-1, ISBN 978-962-209-613-4.
  27. ↑ Singtao daily. 28 February 2011. 特別策劃 section A10. Sun Yat-sen Xinhai revolution 100th anniversary edition.
  28. ↑ South China morning post. Birth of Sun heralds dawn of revolutionary era for China. 11 November 1999.
  29. ↑ [1] Diarsipkan 2019-05-03 di Wayback Machine.,Sun Yat-sen and Christianity.
  30. ↑ Bergère: 26
  31. ↑ Bard, Solomon. Voices from the past: Hong Kong, 1842–1918. [2002] (2002). HK university press. ISBN 962-209-574-7, ISBN 978-962-209-574-8. pg 183.
  32. ↑ Curthoys, Ann. Lake, Marilyn. [2005] (2005). Connected worlds: history in transnational perspective. ANU publishing. ISBN 1-920942-44-0, ISBN 978-1-920942-44-1. pg 101.
  33. ↑ Wei, Julie Lee. Myers Ramon Hawley. Gillin, Donald G. [1994] (1994). Prescriptions for saving China: selected writings of Sun Yat-sen. Hoover press. ISBN 0-8179-9281-2, ISBN 978-0-8179-9281-1.
  34. ↑ 王恆偉. (2005) (2006) 中國歷史講堂#5 清. 中華書局. ISBN 962-8885-28-6. p 146.
  35. ↑ Bergère: 39–40
  36. ↑ Curthoys, Ann. Lake, Marilyn. [2005] (2005). Connected worlds: history in transnational perspective. ANU publishing. ISBN 1-920942-44-0, ISBN 978-1-920942-44-1. pg 101.
  37. ↑ (Chinese) Yang, Bayun; Yang, Xing'an (November 2010). Yeung Ku-wan – A Biography Written by a Family Member. Bookoola. p. 17. ISBN 978-988-18-0416-7
  38. ↑ "孫中山第一次辭讓總統並非給袁世凱 – 文匯資訊". Info.wenweipo.com. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2012-03-22. eakses tangghal 2025-04-12
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Bevir, Mark. [2010] (2010). Encyclopedia of Political Theory. Sage publishing. ISBN 1-4129-5865-2, ISBN 978-1-4129-5865-3. pg 168.
  40. ↑ Gao, James Zheng. [2009] (2009). Historical dictionary of modern China (1800–1949). Scarecrow press. ISBN 0-8108-4930-5, ISBN 978-0-8108-4930-3. Chronology section.
  41. ↑ Bergère: 86
  42. ↑ 劉崇稜 (2004). 日本近代文學精讀. hlm. 71. ISBN 978-957-11-3675-2.
  43. ↑ Frédéric, Louis. [2005] (2005). Japan encyclopedia. Harvard university press. ISBN 0-674-01753-6, ISBN 978-0-674-01753-5. pg 651.
Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Sun_Yat-sen&oldid=42923"