Lompat ke isi

Protista

Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika

Protista èngghi panèka mikroorganisme èukariotik sè bânnè kèbân, tombuwân, otabâ jamur. Bâḍâ sè ampon èkelompo'aghi dhâddhi sèttong karajaan sè èsebbhut protista, nangèng samangkèn ta' èjâgâ polè. [1] Pangangghuyânna ghi' èghuna'aghi ka'angghuy kapentèngan kajiyan èkologi bân morfologi bâgi sadhâjâ organisme èukariotik sè aghâdhuwi sèl tongghâl sè oḍi' mandiri otabâ, manabi abentu' koloni, areng-sareng nangèng ta' nojjhuaghi perbhidhâ'ân dhâddhi jaringan dhâ-bhidhâ.[2] Ḍâri paddhu pamandhengngan taksonomi, kalompo' panèka èdhingghâllaghi sabâb parafiletik. Organisme è ḍâlem Protista ta' aghâdhuwi kapaḍâ'ân, kajhâbhâ pangalompo'an sè ghâmpang[3]—sè sèl tongghâl otabâ multisel tanpa jaringan. Protista odi' è para' sadhâjâ kennengngan sè aghândhu' aèng. Kabânnya'an angghuta protista asalla ḍâri protozoa bân alga.[4] Bânnya' protista, akadhi algae, panèka fotosintetik bân produsèn utama sè pentèng ḍâlem èkosistem, khusussa è tasè' mènangka bâgiyân ḍâri plankton. Protista laènna, akadhi Kinetoplastids bân Apicomplexa, panèka panyakèt sè lojâ bâgi manossa, akadhi malaria bân trypanosomiasis.

Sajhârâ Pangalompo'an Protista

[beccè' | beccè' sombher]
  1. È taon 1830-an, Protista lu-ghâllu èusullaghi ka'angghuy èpèsa ḍâri mahlok oḍi' laènna, sareng ahli biologi Jèrman Georg A. Goldfuss sè aghâbây istila Protozoa sè tamaso' Ciliata bân Coral.[5]
  2. È taon 1845, sè ngèrèng Goldfuss ngembângngaghi sopajâ maso' sadhâjâ kèbân sèl sèttong akadhi Foraminifera bân Ameba.
  3. È awwâl taon 1860-an, istila Protoctista mènangka katègori kalompo' lu-ghâllu èusullaghi sareng John Hogg, sè nganggep jhâ' protista jhughân kodhu tamaso' ponapa sè èsebbhut kèbân bân tombuwân primitif sèl sèttong. Salèrana ngatè'è Protoctista mènangka kingdom sè kapèng empa' sa'amponna tombuwân, kèbân, bân mineral.[5]
  4. Saterrossa kingdom mineral èbuwang sareng Ernst Haeckel, èpanèngghâlè tombuwân, kèbân bân protista.[6]
  5. È taon 1938, Herbert Copeland mabâliyaghi klasifikasi Hogg. Mènorot èpon, "Protoctista" saccara harfiah artèna "mahlok oḍi' sè lu-ghâllu". Salèrana nola' istila protista Haeckel karana tamaso' mikroba ta' aghâdhuwi inti akadhi Bakteri, sabâtara istila protoctista ta' tamaso'. Sabhâlighâ, protoktista tamaso'èukariota kalabân inti sèl akadhi diatom, alga ijo bân fungi.[7]
  6. Parombhâkan rajâ sareng Copeland panèka kamodiyân dhâddhi ḍhâsar ḍâri klasifikasi Whittaker sè namong abâgi Protoctista dâddhi Protista bân Fungi.[8] Kingdom Protista saterrossa èghuna'aghi mènangka pambhidhâ antara prokariota sè tamaso' ḍâlem kingdom Monera, bân mikroorganisme eukariotik sè èpamaso' ḍâlem artè Protista Whittaker.[9]
  7. Sistem lèma' kingdom tahan kantos ètemmoè filogenetika molekuler è akhèr abad ka-20, sabâb èjellasaghi jhâ' protista bân monera ta' aghâdhuwi sambhungan (bânnè kalompo' monofiletik).
  8. È taon 2004, Cavalier-Smith neptepaghi sistem ennem kingdom aḍhâsar ḍâri molekuler, ultrastruktur, bân paleontologis

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ Simonite T (2005). "Protists push animals aside in rule revamp". Nature. 438 (7064): 8–9. doi:10.1038/438008b. PMID 16267517.
  2. ↑ Adl SM, Simpson AG, Farmer MA; et al. (2005). "The new higher level classification of eukaryotes with emphasis on the taxonomy of protists". J. Eukaryot. Microbiol. 52 (5): 399–451. doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x. PMID 16248873. {{cite journal}}: Explicit use of et al. in: |author= (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  3. ↑ "Systematics of the Eukaryota". Retrieved 2025-04-14.
  4. ↑ Simpson, Alastair (2016). "Protist Diversification". Encylopedia of Evalutionary Biology. 3: 345. doi:10.1016/B978-0-12-800049-6.00247-X.
  5. ↑ 5,0 5,1 Scamardella, J. M. (1999). "Not plants or animals: a brief history of the origin of Kingdoms Protozoa, Protista and Protoctista" (PDF). International Microbiology. 2: 207–221. Archived from the original (PDF) on 2011-06-14. Retrieved 2010-07-29. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  6. ↑ Rothschild LJ (1989). "Protozoa, Protista, Protoctista: what's in a name?" (PDF). J Hist Biol. 22 (2): 277–305. doi:10.1007/BF00139515. PMID 11542176.Cèṭa'an:Pranala mati
  7. ↑ Copeland, H. F. (1938). "The Kingdoms of Organisms". Quarterly Review of Biology. 13 (4): 383. doi:10.1086/394568.
  8. ↑ Whittaker, R. H. (1959). "On the Broad Classification of Organisms". Quarterly Review of Biology. 34 (3): 210. doi:10.1086/402733.
  9. ↑ Whittaker RH (1969). "New concepts of kingdoms or organisms. Evolutionary relations are better represented by new classifications than by the traditional two kingdoms". Science (journal). 163 (863): 150–60. doi:10.1126/science.163.3863.150. PMID 5762760. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help)
Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Protista&oldid=42755"