Orèng Bhâbiyân

Suku Bawean sè èkennal jhughân mènangka Boyan otabâ Bhebien (Orèng Bhâbiyân), panèka sala sèttong suku sè asalla dâri Polo Bawean Suku panèka èbentuk amarghâ acamporan antara orèng Madhurâ, Melayu, Jhâbâ, Banjar, Bugis bân Makassar sajjhek ratosan taon è Polo Bawean. Orèng Singapura bân Malaysia lebbi kennal kalabân istilah Boyan èbandhingaghi Bawean.

Sajhârâ

Masyarakat Bawean panèka kompolan kènè' komunitas polo sè bâdâ è lao' Jâbâ, èngghi panèka Polo Bawean, sè bâdâ è Tase' Jhâbâ è antarana duwâ' polo ghâjheng, èngghi panèka Polo Kalimantan è lao' bân Polo Jâbâ è lao'. Letta'na Polo Bawean ra-kera 80 mil ka lao'na Kottha Sorbaja, ban aropa'agi bagiyan dhari kawasan administrasi Kabupaten Gresik.

Polo Bawean kadaddiyan dhari dhuwa’ kecamatan enggi paneka Kecamatan Sangkapura sareng Kecamatan Tambak. Diponggo panèka sala sèttong dâri 30 kecamatan è Polo Bawean sè bhâsana cè' bhân-sabbhânna dâri dhisa-dhisa laènna. Masyarakat Diponggo abhâsa semi-Jâbâ èbhândhingaghi sareng kabânnya'an orèng Bawean sè aghuna'aghi logat Madhurâ, èngghi panèka Bawean sè èwarisaghi dâri ulama bini' sè perna odi' è kampong kasebbhut, èngghi panèka Waliyullah Zainab, sè katoronan Sunan Ampel.

Malarat kaangghuy nantoaghi bâkto sè teppa' dhâtângna orèng Bawean ka Malaka polana ghi' ta' bâdâ buktè bân dokumentasi jhâjhârbâ'ân parkara dhâtângnga orèng Bawean. Tadha’ catheddan resmi parkara dhatengnga reng-oreng jareya ka Malaka. Cem-macem pamanggi se esampayagi ta’ bisa noduwagi bakto se teppa’. Pamangghi sè kapèng settong adhabu jhâ' bâdâ orèng sè anyama Tok Ayar dhâtâng ka Malaka è taon 1819. Pamangghi sè kaduwâ' ngoca' jhâ' orèng Bawean dhâtâng è taon 1824, è sekitar bâkto penjajahan Inggris è Malaka È dâlem catatan Pamarèntah Koloni Singapura è taon 1849 bâdâ 763 orèng Bawean bân jumlah jârèya terros ètambâi. Samentara jârèya, menorot cathetan Persatuan Bawean Malaysia è taon 1891, bâdâ 3.161 orèng Bawean sè èsebar è sabâbhân Kuala Lumpur, Johor Bharu, Melaka, Seremban bân Ipoh. Panemmo se kapeng tello’ adhabu ja’ oreng Bawean ampon badha e Malaka sabellunna taon 1900 ban e taon gapaneka ampon bannya’ oreng Bawean e Malaka. Orèng Bawean umumna odhi' è kottah otabâ daerah sè semma' dâri kottah, akadhi è Kampung Mata Kuching, Klebang Besar, Limbongan, Tengkera, bân daerah sakobengnga Rumah Sakit Umum Malaka. Jarang ètemmoè orèng Bawean sè odi' è daerah sè jhâu dâri kottah bân jumlah orèng Bawean è Malaka èperkiraaghi ta' lebbi dâri saebu orèng.

Salaèn dâri Malaka, orèng Bawèan jhughân ajhâlân è sabâbhân Cora Klang, akadhi è daerah Ampang, Gombak, Balakong bân Shah Alam. Reng-oreng jareya melle tana ban maddek bengko apolong-polong. È Gelugor, Pulau Pinang, paleng sakonè'na bâdâ 2 kalowarga bhâghus orèng Bawean. Bâ'na aghuna'aghi logat Melayu Pulau Pinang kaangghuy acaca bân orèng sè bhunten Bawean.

Ana'na sè lahir è Malaysia ampon dhâddhi warga Malaysia. Bâdâ migran sè dâtâng dâri taon 90-an sè ampon narèma status penduduk permanen. Orèng Bawean kalonta kalabân katerranganna aghâbây bhângon bân bengko. Bâdâ jhughân pengusaha kènè' akadhi sub-kontraktor bân pedagang sè abersè'è geddhung.

Salaèn Malaysia bân Singapura, orèng Bawean jhughân hijrah ka Australia bân Vietnam. È Vietnam, è taon 2015 populasina sekitar 400 orèng, kalabân generasi ngodâ è antarana ta' acaca Bawean polè tapè acaca Vietnam, namong orèng towa sè ghi' bisa acaca Bawean. Bâdâ sè èkennal mènangka orèng Bawean è Vietnam. Orèng Bawean maso' ka Australia sekitar taon 1887 lèbât rute Singapura bân èpèyara è Polo Christmas. Kabânnya'an dâri rèng-orèng ka'ḍinto èpanèbar è sabâbhân Australia Bârâ', èparkiraaghi ta' korang dâri 500 toronan orèng Bawean, tamaso' sè dâri parkawinan camporan kalabân toronan orèng Melayu, Kokos, Jawa, India, Arab, Eropa, bân salaènna. Samentara jârèya, orèng Bawean è Vietnam èpanèbar è sabâbhân Kota Ho Chi Minh. Èparkiraaghi dâtâng ka Vietnam è sekitar taon 1885.

E antarana toronanna sè lahir è Singapura, Vietnam bân Pulo Natal ta' bisa abhâsa Bawean polè, maske sè lahir è daratan Australia ta' bisa abhâsa Melayu, sanajân rèng-orèng rowa ngartè. Orèng Bawean sè odi' è naghara panèka, salaèn sè odi' è Vietnam, ghi' ajaga hubungan sareng bala tangga è Polo Bawean.

Budaya Alajâr

Akadhi suku-suku laènna è Nusantara, kabudâjâ'ânna orèng Bawean sè hijrah, khusussa ka Bandar Malaka bân sakobengnga, ampon èlanglang sajjhek ratosan taon, polana è abad ke-15 bân ke-16, Bandar Malaka dhâddhi pusat perdagangan è Nusantara Asia Tèmor Lao'. Awal-awal orèng Bawean hijrah polana alasan ekonomi bân tradisional kantos akhèrra hijrah èlampa'aghi ka Jazirah Malaya bân sekitarna. È taon 1849, jumlah orèng Bawean è Singapura èangghep 763 bân jumlahna terros ètambâi è taon 1957 dhâddhi 22.167 orèng. Lajârân Bawean è abad ke-19 aghâdhui kapal dâri Bawean ka Singapura sè èghâdhui sareng pangusaha toronan Palembang sè biasana èsebbhut "kemas". Sala sèttong kemas sè palèng towa sè neptep è Polo Bawean è taon 1876 èsebbhut kemas Haji Jamaludin bin kemas Haji Said, dagang tèkstil bân bahan-bahan pangan sè dhâddhi agen ghâbây perusahaan kapal sè èator sareng kemitraan Cèna ghâbây rute Sorbajâ - Bawean - Banjarmasin - Singapura, èpinjam modal ghâbây orèng-orèng Bawean sè terro hijrah. Bâ'na majâr otang saellana napa' ka kennengngan sè ètojju bân andi' lalakon. Sistem pinjaman modal panèka matarèk bânnya' warga Bawean kaangghuy èmigrasi saènggâ kapal sè sabellunna ngangka' penumpang bân barang aoba fungsina dâddhi kapal penumpang. È bâkto perrang kamardika'an è taon 1940-an bâkto Jepang ngajhâk Indonesia, kapal sè ambu è Polo Bawean ngalami gangguan. Kegiatan Alajâr abali ngangghuy kapal layar tradisional asalla dari Madura sareng Bugis.

Kebudayaan

• Kercengan

Kercengan biasana èatorraghi è bekto akabin. Oreng Madura nyebbut nyamana kercengan Hadrah.

Para penari abâris è sèttong otabâ duwâ' baris. Pamaen kompang ban panyanye toju’ e baris budhi. Lagu-lagu se emaennagi enggi paneka lagu-lagu salawat dha’ Guste Kanjeng Nabi Muhammad SAW. Para amaen kercengan aropa’agi oreng lake’ ban oreng bine’.

• Cukur Jambul

Bhâji' sè aomor 40 arè noro' acara cokor obu' adha'. Adhât ka’ḍinto paḍâ sareng adhât Melayu sareng Jhâbâ. Pabaca’an a jhenjhi kalaban Hammeran Kompang maraya’agi babaji’ se cethagga bakal ecokor.