Onta
Onta (ḍari bhâsa Sansekerta : उष्ट्र (uṣṭra) iyâ arèya kèbân sè anḍi' koko gennâp dâlem genus Camelus sè anḍi' timbunan lemak khas sè è kennal mènangka "punuk" è punggungnga. Onta la abit è pajinak bân mènangka kèbân ternak, nyadia'aghi kakanan (susu bân dhâghing onta) bân tekstil (serrat bân bulu onta). Onta iyâ arèya kèbân sè bisa alakoh sè cè' cocokghâ kalabân habitat gurun bân aropa'aghi alat transportasi penting manossa bân è ghuna'aghi kaangghuy kargo. Bâḍâ tello' spèsiès onta sè ghi' oḍi'. Onta arab sè anḍi' sèttong punuk bânnya'en 94% ḍari bânnya'en onta è dhunnya, bân onta Baktria sè anḍi' duwe' punuk bânnya'en 6%. Onta Baktria liar iyâ arèya spèsiès sè tapèsa bân satèya la parak ah pona.[1]
Domèstikasi onta bi' manossa la è molaè sajjhâ' korang lebbi 5.000 taon sè la lampau. Onta èmanfaataghi kaangghuy è kala' susu (sè anḍi' nilai nutrisi lebbi tèngghi ḍâri susu sapè) bân dhâghinga, bân jhughân èghuna'aghi mènangka kèbân sè alako.
Biologi
[beccè' | beccè' sombher]Arepbhân oḍi rata-rata onta iyâ arèya 40 sampè' 50 taon. Onta arab dhibása anḍi' tèngghi 1,85 m (6 soko 1 inci) è bhâu bân 2,15 m (7 soko 1 inci) è punuk.[2] Onta Baktria bisa lebbi tèngghi sèttong soko. Onta bisa lari kalabân kelajuan sampè' 65 km/jam (40 mph) dâlem bâkto sè singkat bân kacepatdhânna sampè' 40 km/jam (25 mph). [3]Onta Baktria anḍi' berrât 300 sampè' 1.000 kg (660 sampè' 2.200 lb) bân onta arab 300 sampè' 600 kg (660 sampè' 1.320 lb). Ghârighi'en onta sè lèbâr bisa nyangkerrem ka cem-macemma sedimen tana.
Onta arab lakè' anḍi' organ sè èsebbhut dumba è gherrungan, iyâ arèya aropa kantung tiup sè rajâ sè èpakalowar ḍari colo'en è bâkto negghâsaghi dominasi bân narè' perhatian onta binè'. Bentuk en aropa jhilâ sè lanjhâng, bengkak, abârna mèra ngodhâ sè a juntai è colo'en onta. Onta akabin kalabân sè lakè' bân sè binè' tojhu' è tana, kantos onta lakè' ongghâ ḍari budhi. Onta lakè' biasana a èjakulasi tello' otabâ empa' kalè dâlem sèttong kalè akabin. Onta iyâ arèya tong-sèttongnga kèbân sè anḍi' koko sè akabin kalabân posisi tojhu'.
Adaptasi èkologi bân tèngka
[beccè' | beccè' sombher]Onta ta' langsung nyèpèn aèng è punuk en; sè aropa reservoir jaringan lemak. È bâkto jaringan rèya è mètabolisme, onta ngasèllaghi lebbi bânnya' aèng è bhândhingaghi lemak sè è prosès. Metabolisme lemak rèya , sambi ngocol ènergi, nyebabaghi aèng nguap ḍari paru-paru salama anyabâ (polana oksigèn è kabuto kaangghuy mètabolisme): sakabbina, kadhâddhiyân panoronan aèng bhersè.
Onta anḍi' adaptasi fisiologis sè bisa a bânto oḍi' è dâlem bâkto sè abit maskè tadhek sombher aèng dâri lowar. Onta arab ghun bisa ngènom 10 arè sakalèan è dâlem cuaca sè cè' panasse, bân bisa kaèlangan sampè' 30% massa bhâdhânna polana dehidrasi. Bhidhâ kalabân mamalia sè laèn, sel ḍârâ mèrana onta a bentuk oval, bânnè lingkaran. Hal rèya a fasilitasi alèrân sel ḍârâ mèra è bâkto dehidrasi bân aghâbây onta lebbi bhâghus è dâlem nahan variasi osmotik sè tèngghi ta' osa pecca è bâkto ngènom aèng dâlem jumla sè rajâ: onta seberat 600 kg (1.300 lb) bisa ngènom 200 L (53 US gal) aèng dâlem tèllo' menit.
Onta bisa nahan perubahan suhu bhâdhân bân konsumsi aèng sè bisa matè'è sabâgiyân mamalia laènna. Suhuna ra-kèra antara 34 °C (93 °F) è bâkto fajar bân terros ongghâ sampè' 40 °C (104 °F) è bâkto mata arè la compet, sabellum abâli cèllep mon è malem arè. Secara umum, mon èbhândhingaghi antara onta bân kèbân ternak laènna, onta ghun kaèlangan asupan caèran sabânnya' 1,3 liter sabbhân arèna kantos kèbân ternak laènna kaèlangan 20 sampè' 40 liter sabbhân arèna. Matahan suhu otak è dâlem bâtes tartanto cè' pentinga ka kèbân; kaangghuy abânto hal kasebbhut, onta anḍi' rete mirabile , iyâ arèya kompleks pembuluh nadi bân pembuluh balik sè kennengngenna semma' sè amanfaataghi alèrân ḍârâ berlawanan kaangghuy macèllep ḍârâ sè aghili ke otak. Onta rangrang sè apelloa, è bâkto suhu sakètar sampè' 49 °C (120 °F). Pello apa bâè sè èhasèllaghi ngoap è kolè', bânnè è permukaan buluna; mèlana, panas panguabhân asalla ḍari panasse bhâdhân, bânnè panasse sakètar. Onta bisa nahan kaèlangan 25% berrât bhâdhânna è aèng, tapè sabâgiyân mamalia laènna ghun bisa nahan ra-kèra 12–14% dehidrasi sabellum gagal jhântong polana gangguan peredaran ḍâra.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Burger, P. A.; Ciani, E.; Faye, B. (2019-09-18). "Old World camels in a modern world – a balancing act between conservation and genetic improvement". Animal Genetics (dalam bahasa Inggris). 50 (6): 598–612. doi:10.1111/age.12858. PMC 6899786 alt=Dapat diakses gratis. PMID 31532019. Aksès 2025-04-12.
- ↑ "Bactrian Camel: Camelus bactrianus". National Geographic. 10 May 2011. Diarsipkan dari versi asli tanggal 4 November 2012. Aksès 2025-04-12.
- ↑ "How Fast Can Camels Run and How Long Can They Run For?". Big Site of Amazing Facts. 17 April 2010. Aksès 2025-04-12.