Nèptunus

Nèptunus èngghi panèka planèt palèng jhâu (kapèng bâllu') ḍâri Mata'arè. Nèptunus panèka planèt palèng rajâ kapèng empa' adhâsar ḍiamèter (49.530 km) bân palèng rajâ kapèng tello' ḍâri massana. Massa Nèptunus ècatet 17 kalè lebbi rajâ ètèmbhâng Bhumè, bân sakonnè' lebbi kènè' ètèmbhâng Uranus.^[1] Nèptunus ngorbit Mata'arè è jârâ' 30,1 sa otabâ sakètar 4.450 juta km. Pèrioḍè rotasi planèt panèka 16,1 jhâm, bân pèrioḍe rèvolusina 164,8 taon. Planèt panèka ènyamaè ḍâri ḍèwi tasè' Romawi. Simbol astronomisnya ♆, sè aropa'aghi trisula ḍèwa Nèptunus.

Nèptunus ètemmo è tangghâl 23 Sèptèmber 1846.^[2]Planèt panèka planèt lu-ghâllu sè ètemmo lèbat prèdiksi matematika. Obâ'ân sè ta' èsangka è orbit Uranus adhâddhiyâghi Alexis Bouvard ngangghep jhâ' hal kasebbhut èsabâbaghi sareng gangguwan gravitasi ḍâri planèt sè ta' èkennal. Saterrossa Nèptunus èteliti sareng Johann Galle ḍâlem posisi sè èprèdiksiaghi sareng Urban Le Verrier. Satelit alam palèng rajâna, Triton, dhuli ètemmo samarèna, bân 12 satelit alam laènna bhuru ètemmo lèbât tèlèskop è abad ka-20. Nèptunus ampon èmèyossè bân sèttong wahana angghâsa, èngghi panèka Voyager 2, sè ngabbher lèbât planèt kasebbhut è tangghâl 25 Agustus 1989. ^[3]

Komposisi bân Sosonan

Sosonan ḍâlem

Sosonan ḍâlem Nèptunus mèbis kalabân Uranus. Atmosfèr Nèptunus abentu' sakètar lèma' sampè' sapolo persèn massana, bân ra-kèra tamaso' 10 sampè' 20 persèn sosonan planèt kasebbhut. Tekkanan è atmosfèr bisa ḍâpa'10 GPa. Mètana, amonia, bân aèng bisa ètemmo è bâbâna atmosfèr.^[4]

Palèng ḍâlemma Nèptunus aèssè bessè, nèkel, bân silikat, kalabân massa 1,2 kalèna Bhumè. Tekkanan è palèng ḍâlem ra-kèra 7 Mbar (700 GPa), juta'an kalè lebbi rajâ ètèmbhâng tekkanan è permuka'an Bhumè. Suhu è palèng ḍâlem Nèptunus bisa ḍâpa' 5.400 K.

Amosfèr

Camporan ghâmbhâr abârna bân ambhis-inframèra Nèptunus nampa'aghi pita mètana è atmosfèrra, bân empa' satelitta,Proteus, Larissa, Galatea, bân Despina.

Timelapse video Nèptunus bâb bulânna, ambhis-inframèra

È katèngghiyân sè tèngghi, atmosfèr Nèptunus aèssè 80% hidrogèn bân 19% hèlium. È Nèptunus jhughân bâḍâ tandhâ bâḍâna mètana. Pita panyerrepan mètana âbentu' è rentang ghâlombâng è attas 600 nm, è bâgiyân mèra bân inframèra spèktrum. Akadhi Uranus, panyerreppan cahaya mèra sareng mètana atnosfèr èngghi panèka bâgiyân sè aberri' bârna bhiru ḍâ' Nèptunus, maskè bârna bhiru langngè' tèra'na Nèptunus bhidhâ ḍâri bârna cyan sejuk Uranus. Karana zat mètana atmosfèr Nèptunus paḍâ bân Uranus, sajumbla konstituen atmosfèr sè ta' èkennal èsangka noro' aberri' pangaro ḍâ' bârnana Nèptunus.

Atmosfèr Nèptunus èbâgi polè dhâddhi ḍuwâ' wilajâ utama; troposfèr bâbâ, kennangan suhu terros toron noro'è katèngghiyânna, bân stratosfèr, kennangan suhu terros nai' noro'è katèngghiyânna. bâtes è antara kaḍuwâna, èngghi panèka tropopause bâḍâ è tekkanan 01 bar (100kPa). Stratosfèr kamodiyân èlanjutaghi bân tèrmosfèr è tekkanan korang ḍâri 10^(−5) kantos 10(–4) mikrobar (1 kantos 10 Pa). Tèrmosfèr aobâ dhâddhi èksosfèr kalabân on-laon.

Magnètosfèr

Nèptunus jhughân aghâdhuwi mahnètosfèr sè mèbis kalabân Uranus, kalabân mèdan magnèt sè sanget mèrèng rèlatif ḍâ' sombhu rotasi a è 47° bân berimbang è 0,55 radii, otabâ sakètar 13.500 km ḍâri tengngana fisik planèt panèka. Sabellum Voyager ḍâpa' è Nèptunus, èsangka jhâ' magnètosfèr mèrèngnga Uranus dhâddhi sabâb rotasi Nèptunus menyamping. Kalabân abhândhingaghi mèdan magnèt ḍuwâ' planèt, sadhâjâ ilmuwan samangkèn mèkkèr jhâ' orièntasi èkstrèm aropa'aghi karakteristik alèran è bâgiyân ḍâlem planèt. Mèdan panèka mungkin èbentu' sareng ghulina caèran konvèktif ḍâlem kolè'na ebbal tèpès è caèran konduktor listrik (èsangka aropa'aghi camporan amonia, mètana, bân aèng) sè ngasèllaghi ghuli dinamo.^[5]

Sello' planèt

Nèptunus aghâdhuwi sèttong sistem sello' planèt, maskè korang patèn ètèmbhâng Saturnus. Sello'-sello' kasebbhut aèssè partikel ès sè ètotopè bahan aḍhâsar silikat otabâ karbon sè aberri' bârna mèra ka sello'. Tello' sello' utamana panèka Sello' Adams sè sempèt, 63.000 km ḍâri nga-tengngana Nèptunus, Sello' Le Varrier è katèngghiyân 53.000 km, bân Sello' Galle sè lowas bân lemmèr è katèngghiyân 42.000 km. Palanjhângan lemmèr ka lowar kantos Sello' Le Verier èparèngè asma Lassell; palanjhângan panèka èbâtessè kalabân Sello' Argo è pengghiran lowarra è katèngghiyân 57.000 km.^[6]

Sombher

↑ Williams, David R. (2007-11-29). Planetary Fact Sheet – Metric. NASA. Èaksès tangghâl 29 Maret 2025
↑ Hamilton, Calvin J. (August 4, 2001). Neptune. Views of the Solar System. Èaksès tangghâl 29 Maret 2025
↑ Chang, Kenneth (18 Oktober 2014). Dark Spots in Our Knowledge of Neptune. New York Times. Èaksès tangghâl 29 Maret 2025
↑ Hubbard, W. B. (1997). Neptune's Deep Chemistry. Science. 275 (5304): 1279–1280. doi:10.1126/science.275.5304.1279
↑ Stanley, Sabine; Bloxham, Jeremy (March 11, 2004). "Convective-region geometry as the cause of Uranus' and Neptune's unusual magnetic fields". Nature. 428 (6979): 151–153. doi:10.1038/nature02376.
↑ Blue, Jennifer. (8 Ḍèsèmber 2004). Nomenclature Ring and Ring Gap Nomenclature. USGS. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025

[1] Williams, David R. (2007-11-29). Planetary Fact Sheet – Metric. NASA. Èaksès tangghâl 29 Maret 2025

[2] Hamilton, Calvin J. (August 4, 2001). Neptune. Views of the Solar System. Èaksès tangghâl 29 Maret 2025

[3] Chang, Kenneth (18 Oktober 2014). Dark Spots in Our Knowledge of Neptune. New York Times. Èaksès tangghâl 29 Maret 2025

[4] Hubbard, W. B. (1997). Neptune's Deep Chemistry. Science. 275 (5304): 1279–1280. doi:10.1126/science.275.5304.1279

[5] Stanley, Sabine; Bloxham, Jeremy (March 11, 2004). "Convective-region geometry as the cause of Uranus' and Neptune's unusual magnetic fields". Nature. 428 (6979): 151–153. doi:10.1038/nature02376.

[6] Blue, Jennifer. (8 Ḍèsèmber 2004). Nomenclature Ring and Ring Gap Nomenclature. USGS. Èaksès tangghâl 30 Maret 2025

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]