Monḍung
Monḍung otabâ cucut (superordo otabâ subdivisi Selachimorpha) iyâ arèya sakalompo' jhuko' kalabân karangka tolang ngoḍâ sè lengkap, bân bhâdhân sè koko. Monḍung anyabâ kalabân aghuna'aghi lèma' sampè' pètto' lobâng insang (sasuai kalabân spesies). Kennengna insang kasebbhut bâḍâ è èrèng, otabâ èmulaè sakonè' è bun buḍina chèta'ghâ. Monḍung anḍi' bhâdhân sè èlapèsè kolè' dermal denticles kaangghuy alindungè kolè'en Monḍung ḍari karosaghân, ḍari parasit, bân kaangghuy nambâ dinamika aèng.[1] Monḍung anḍi' pan-bârâmpan dèrèt ghighi sè bisa èghântè'aghi.
Monḍung tamaso' spesies sè okoranna rajâna rakera satapa' tanang. Monḍung pigmi (Euprotomicrus bispinatus) iyâ arèya spesies ḍari tasè' dâlem sè lanjhânga ghun 22 cm. Monḍung paus (Rhincodon typus) aropa'aghi jhuko' palèng rajâ sè bisa tombu sampè' rakèra 12 mèter, bân ghun ngakan plankton lèbât alat panyaring sè bâdâ neng colo'en. Monḍung banteng (Carcharhinus leucas) iyâ arèya sè palèng kasohor ḍari pan-bârâmpan spesies sè oḍi' neng tasè' otabâ aèng tabâr (jenis rèya bisa ètemmoè neng Danau Nikaragua, neng Amèrika Tengnga) bân neng delta-delta.[2]
Kamunculan
[beccè' | beccè' sombher]Bâdâna monḍung neng tasè' ra-kèra sajjhâ' 350 juta taon lampau neng jhâman Devon. Saèngghâna monḍung iyâ arèya katoronan jhuko' sè atolang ngoḍâ sè la bâdâ sajjhâ' jhâman primitif[3]. Kalabân tamaso' ḍâ' ka kalompo'en jhuko' sè atolang ngoḍâ, spesies monḍung rèyâ bânnya' macemma.
Spesies
[beccè' | beccè' sombher]Spesies monḍung palèng sakonnè' ajumla 500 spesies. Sabânnya' 112 jenis spesies monḍung bisa ètemmoè neng tasè'en Inḍonèsia.[4]
Ciri ciri fisik
[beccè' | beccè' sombher]Karangka
[beccè' | beccè' sombher]Karangka monḍung cè' biḍâna mon ebhânḍingaghi kalabân jhuko'-jhuko' sè atolang akatah mèsalla jhuko' bakalau, polana asal tolanga ḍari tolang ngoḍâ (tolang rawan), sè cè' dhâmmang bân lentur, maskè ghi' aropa tolang ngoḍâ neng jhuko'-jhuko' monḍung sè lebbi tuwa ḍâng-kaḍḍâng jhuko'-jhuko' monḍung sè lebbi tua kadang-kadang sebagian bisa mengapur, sehingga tuwa lebbi kerras bân akata tolang. Rahang monḍung acem-macem bân èparkèra'aghi la evolusi ḍari rongga insang sè partama. Rahang rèya ta' melekat neng kranium bân anḍi' deposit mineral tambâ'en sè merri' kakowadhân sè lebbi rajâ.[5]
Tampèlan lowar
[beccè' | beccè' sombher]Bentu' bân lanjânga bhâdhânna neng cem-macemma spesies monḍung para' padâ'e. Bhâdhâna monḍung umumma malanjhâng kalabân sirip abentu' segitiga. Ghighi-ghighina monḍung tajem. Okoronna bhâdhânna monḍung sè palèng kènnè'en saokoran bân buwâna gheḍḍhâng bân sè palèng rajâ okornna padâ bân bus.
Kabiasaan Oḍi'
[beccè' | beccè' sombher]Kaahliân
[beccè' | beccè' sombher]Monḍung tamaso' sala sèttong jenis jhuko'. Polana jarèyâ, monḍung bisa anyabâ bân oḍi neng dâlem aèng. Sabâgiyân rajâna spesies monḍung bisa arenang kalabân bhâghus.
Pamangsaan
[beccè' | beccè' sombher]Sakabbina spesies monḍung aropa karnivor. È dâlem carana nabâng ka mangsana, monḍung agerra' kalabân ceppet. Namong, pan-bârâmpan monḍung ta' nyerrang ḍâ' ka manossa. Ghun sakonnè' spesies monḍung sè nyerrang manossa akadhi monḍung banteng, monḍung macan bân monḍung potè raksasa.
Parḍâgângan internasional
[beccè' | beccè' sombher]Neng taon 2011, naghârâ pangekspor produk monḍung sè palèng rajâ neng dhunnya iyâ arèya Inḍonèsia, Inḍia, Spanyol bân Taèwân.[6]
Monḍung umumma lambat è dâlem hal seksualla bân ngasèlaghi cè' sakonnè'en katoronan èbânḍingaghi kalabân jhuko'-jhuko' laènna sè èpanèn. Jarèya la bisa nyebabaghi kaprihatinan neng antara para biologiwan polana meningkatdhâ osaha sè èkalako kaangghuy ngala' jhuko' monḍung sampè' satèya, bân bânnya' spesies sè satèya la tarancam pona. Pan-barâmpan organisasi, akadhi Shark Trust, la akampanye kaangghuy ngator panangkabânna monḍung.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Budker, Paul (1971). The Life of Sharks. London: Weidenfeld and Nicolson. Aksès 2025-03-24.
- ↑ Fahmi (2016). "Potensi Hiu dan Pari sebagai Komoditas Ikan Hias dan Aspek Konservasinya". Prosiding Simposium Nasional Ikan Hias. Badan Penelitian dan Pengembangan dan Kelautan Perikanan: 9. Aksès 2025-03-24.
- ↑ Manik, Nurdin (2004). "Mengenal Beberapa Jenis Hiu Diarsipkan 2020-03-31 di Wayback Machine." (PDF). Oseana. XXIX (1): 9. ISSN 0216-1877. Aksès 2025-03-24.
- ↑ urbaya, Siti, ed. (2020). Status Lingkungan Hidup Indonesia 2020 Diarsipkan 2023-06-20 di Wayback Machine. (PDF). Kementerian Lingkungan Hidup dan Kehutanan, Republik Indonesia. hlm. xviii. ISBN 978-602-8358-95-8. Aksès 2025-03-24.
- ↑ Hamlett, W. C. (1999). Sharks, Skates and Rays: The Biology of Elasmobranch Fishes. Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-6048-2.Aksès 2025-03-24.
- ↑ Fahmi dan Dhamadi (2013). Pengenalan Jenis-Jenis Hiu Indonesia Diarsipkan 2023-06-27 di Wayback Machine. (PDF). hlm. 1. ISBN 978-602-7913-10-3. Aksès 2025-03-24.