Molière
Jean-Baptiste Poquelin, sè èkennal jhughân kalabân nyama panggungna Molière, (15 Januwari 1622 – 17 Fèbruwari 1673) panèka sala sèttong dramawan bân aktor Prancis sè èangghep sala sèttong ahli komedi è sastra Bârâ'[1]. Pan-bârâmpan karya Molière sè kalonta iyâ arèya Le Misanthrope, (The Misanthrope), L'Ecole des femmes (The School for Wives), Tartuffe ou l'Imposteur, (Tartuffe or the Hypocrite), L'Avare ou l'École du mensonge (The Miser), Le Malade imaginaire (The Imaginary Invalid), bân Leurgeois Bogeois Gentleman).
Asalla dâri kalowarga soghi bân toman asakola è Jesuit Clermont College (satèya Lycée Louis-le-Grand), Molière iyâ arèya orèng sè cocok kaangghuy molaè karir è teater. Pangalaman tello bellâs taon dhâddhi aktor keliling ngasa kamampowan komèdina è bâkto dhibi’en jhughân molaè nolès, mapolong unsur-unsur Commedia dell'Arte kalabân komèdi Prancis sè lebbi lèbur[2].
Kalabân bhântowan pan-bârâmpan aristokrat è antarana ale'na Louis XIV, Molière tampèl dâlem drama sè ètarèma kalabân bhâgus sareng Rato è Louvre. Amain sèttong drama klasik sareng Pierre Corneille bân sèttong “farce” karyana dhibi’, Le Docteur amoureux (The Doctor in Love), Molière è ollèaghi kaangghuy ngangghuy rowang Salle du Petit-Bourbon è Louvre, aula sè èkhususaghi ghâbây bânnya' drama teater. Saterrossa, Molière èollèaghi kaangghuy ngangguy Palais-Royal. È kaduwâ' kennengngan kasebbhut dhibi’en ollè sambutan anga’ bi’ warga Paris kalabân drama akadhi Les Précieuses ridicules (The Affected Ladies), L'École des maris (The School for Husbands) bân L'École des femmes (The School for Wives). Kabecce'an pèha’ istana arèya ètoro'è kalabân pèssè pènsiun ghâbây rombonganna bân gelar "Troupe du Roi" (kalompo’ Teater Rato). Molière saterrossa alako mènangka sastrawan resmi ghâbây acara hiburan istana[3].
Maskè èkasennengi sareng pihak istana bân orèng Paris, satir-satir Molière mancèng kritik dâri para moralis bân Gereja. Tartuffe ou l'Imposteur (Tartuffe or the Hypocrite) bân serranganna dâ' munafik rèligius rosterrosan narèma keccaman dâri Gereja è bâkto Don Juan èlarang tampèl. Karjâ kerras Molière dâlem cem-macem aspèk bân profesi è dhunnya teater molaè arosak kasehatanna bân, è taon 1667, dhibi’en èpaksa istirahat sakejjhâ’ dâri dhunnya panggung. È taon 1673, bâkto ngalakonè karya sè terakhèr, Le Malade imaginaire (The Imaginary Invalid), Molière, sè sake' TBC paru-paru, o-tao molaè bâto’ ta' bu-ambu sambi aperan Argan sè sakè’ hipokondria. Dhibi’en mamarè acara kasebbhut tapè robbhu polè bân matè pan-bârâmpan jhâm saterrossa. è bâkto odi'na è Paris, Molière samporna mabâli komedi Prancis[4].
Kaodi'en
[beccè' | beccè' sombher]Pottra dâri ahli dekorasi interior (tapissier) Jean Poquelin, toronan dâri kalowarga sodagar rajâ dâri Beauvais, bân Marie Cressé, pottra dâri kalowarga borjuis, Jean Baptiste Poquelin kaèlangan embu'na è bâkto aomor 10 taon bân ta' katon andi' hubungan sè semma' bân ramana. Saellana èbuna sèdâ, dhibi’en odi’ bân ramana è attas Pavillion de Singes è rue Saint-Honoré è daerah elit è Paris. Kamongkènan pendidigânna èmolaè è sakola'an è romaan Paris; ètoro'è kalabân ètarèmana dâ' Jesuit College de Clermont sè bergengsi, èdimma dhibi’en mamarè pangajhâran è sèttong lingkungan akademik sè ketat bân kako.
E bakto aomor 18 taon Jean Poquelin ampon ngator kaangghuy pottrana kaangghuy ngaollè gellâr ("Tapissier ordinaire de la chambre du Roi") sè èbelli dâri hasèl lakona è proyèk Richelieu kaangghuy mabâli kamar-kamar karaton. Gellâr panèka namong parlo 3 bulân alako bân biaya awal 1200 livre; Gelar kasebbhut agâji 300 livre sataon bân nyadiyaaghi sajumlah kontrak sè ngontongngaghi. Poquelin ngodâ jhughân toman ajhâr mènangka pengacara provinsi è sakètar taon 1642, mongkèn è Orléans, tapè ta' èsebbhuttaghi apa dhibi’en lulus otabâ enjâ'. kantos satèya dhibi’en ampon noro'è rèncanana ramana bân hal kasebbhut andi’ pangaro sè beccè' ghâbây dhibi’en; dhibi’en ella acampor sareng bangsawan è sakola'an bân akaton bâdâ lalakon sè aman sè anḍi', masa depan sè cerah ghâbây orèng sè aomor 20 taon è Prancis abad ka-17.
E bâkto jârèya Molière ta' lèbur dâ' rèncanana ramana. E bâkto omor 21 taon, dhibi’en motossaghi jhâ' dhibi’en lebbi senneng alako è dunnya panggung. È bulân Juni 1643 dhibi’en adhingghâl status sosial bân rèncana kalowargana kaangghuy masa depanna bân maso' ka dunnya teater. Saellana adhina ramana, dhibi’en noro' Madeleine Béjart sè raddhin, sè ella èkennal sejjhâk, bân maddek L'Illustre Théâtre kalabân ongkos 630 livre. Tan-taretanna Madeleine noro' ta' abit dâri jârèya.