Mata'arè

Mata'arè èngghi panèka bintang tongghâl sè dhâddhi pusat Tata surya. Bentu'na para' bungkolla bân aèssè plasma panas acampor mèdan magnèt. Ḍiamèterra sakètar 1.392.684 km,^[1] ra-mèra 109 kalè ḍiamèterra Bhumè, bân massana sakètar 22×10³⁰ kg, 330.000 kalè massa Bhumè) abâkkèlè korang lebbi 99,86 % massa total Tata Surya. Mata'arè panèka bhârâng langngè' palèng rajâ è galaksi Bima Saktè sè rajâna 10 kalè planèt palèng rajâ è Tata surya, panèka Jupiter.^[2]

Saccara kimiawi, sakètar 3/4 massa Mata'arè aèssè hidrogèn, karèna kabânnya'an hèlium. Karèna massa kasebbhut (1,69%, paḍâ bân 5.629 kalè massa Bhunè) aèssè èlemèn-èlemèn berrâ' akadhi oksigèn, karbon, nèon, bân bessè.^[3]

Mata'arè abentu' sakètar 4,6 miliyar taon sè ampon lèbât sabâb kalèllèna gravitasi sèttong wilajâ è ḍâlem sèttong ondem molekul rajâ. Sabâgiyân bânnya' matèri akompol è tengnga, karèna mapèppè' dhâddhi cakram beredar sè dâgghi' dhâddhi Tata surya. Massa pusatta sajân panas bân ghâli bân akhèrra molaè fusi termonuklir è intina. Èsangka jhâ' para' sadhâjâna bintang laèn abentu' kalabân cara sè paḍâ. Pangalompo'an bintang Mata'arè, aḍhâsar kellas spèktrumma, panèka bintang dèrèt utama G (G2V) bân segghut èkalompo'aghi mènangka katai konèng sabâb radiasi sè nampa' lebbi bânnya' ḍâlem porsi spèktrum konèng-mèra. Maskè bârna potè, ḍâri permuka'an Bhumè, Mata'arè nampa' konèng sabâb pembauran cahaya bhiru è atmosfèr.

Mènorot labèl kellas spèktrum, G2 nandhâ'aghi suhu permuka'anna sakètar 5778 K (5505°C) bân V nandhâ'aghi jhâ' Mata'arè, paḍâna bân bintang-bintang laèn, aropa'aghi bintang dèrèt utama, saèngghâ ènèrgina èkaghâbây sareng fusi nuklir nuklèus hidrogèn ka ḍâlem hèlium. Ḍâlem intina, mata'arè afusi 620 juta ton mèteik hidrogèn sabbân detti'. Aḍhâsar perkèra'an sadhâjâ hidrogèn sè bâḍâ è mata'arè bhâkal sobung sakètar 4,5 miliyar taon sè bhâkal ḍâteng, bân mata'arè bhâjal matè dhâddhi katai potè.

Lambâ', Mata'arè èpandheng bâng astronom mènangka bintang kènè' bân ta' pentèng. Samangkèn, Mata'arè èabgghep lebbi terrang ḍâri sakètar 85% bintang è galaksi Bima Saktè sè kabânnya'an katai mèra.^[4]^[5]

Magnitudo absolut Mata'arè panèka +4,83. Tapè, mènangka bintang sè palèng semma' kalabân Bhumè, Mata'arè panèna bhârâng palèng tèra' è langngè' kalabân magnitudo tampa' -26,74^[6]^[7] Korona Mata'arè terros malowas è lowar angghâsa bân nyèpta'aghi angèn Mata'arè, panèka arus partikel bermuatan sè aghuli kantos hèliopaise sakètar 100 AU. Gelembung è mèdium antar bintang sè abentu' ḍâri angèn mata'arè, hèliosfèr, panèka sosonan asambhubg palèng rajâ è Tata Surya.^[8]

Mata'arè samangkèn aghuli lèbât ondem antar bintang lokal (seddhi'nw ondem G) è zona gelembung lokal, teppa'na è ḍâlem lèngkerran palèng ḍâlem Lengngen Orion è galaksi Bima Saktè. Ḍâri 50 sistem bintang palèng semma' ḍâlem jârâ' 17 taon cahaya ḍâri Bhumè (bintang palèng semma' panèka katai mèra asmana Proxima Centauri sakètar 4,2 taon cahaya), mata'arè aghâdhuwi massa palèng raj kapèng empa'.^[9] Mata'arè ngorbit pusat Bima Saktè è jârâ' korang lebbi 24.000–26.000 taon cahaya ḍâri pusat galaksi. Manabi èoladhi ḍâri kutub ḍâjâ galaksi, mata'arè malastarè sèttong orbit salarjâ' jhârum jhâm ḍâlem bânto sakètar 225—250 juta taon. Karana Bima Saktè aghuli rèlatif ḍâ' radiasi latar belakang gelombang mikro kosmis (CMB) ḍâ' larjâ' konstèlasi Hydra kalabân lajhu mata'arè rèlatif ḍâ' CMB sakètar 370 km/deti' ka larjâ' Crater otabâ Lèo. ^[10]

Jârâ' rata-rata mata'arè ḍâri Bhumè sakètar 149 juta km (1 AU), maskè jârâ'na cem-macem asareng ghulina Bhumè ajhâuwi pèrihèlion è bulân Jânuwari kantos aphèlion è bulân Juli. È jârâ' rata-rata panèka, cahaya aghuli ḍâri Mata'arè ka Bhumè abiddhâ 8 mennit 19 detti'. Saèngghâ Mata'arè sè èoladhi ḍâri Bhumè samangkèn panèka nampa'an aslina 8 mennit 18 detti' sè ampon lèbât. Ènèrgi sinar mata'arè panèka abhânto perkembângan bhentes hidrotèrmal (omunitas biologi) para' sadhâjâna bentu' kaoḍi'an è Bhumè lèbât fotosintèsis ^[11] bân ngobâ iklim sareng cuaca Bhumè. Pangaro lowar biyasana Mata'arè ampon èoladhi sajjhek jhâman prasejara. Mata'arè jhughân èangghep sareng sajumbla paradhebbhân mènangka ḍèwa. È abad ka-19, sajumbla ilmuwan kasohor molaè sakonnè' onèng tentang èssè fisik bân sombher ènèrgi Mata'arè. Bâḍâ sajumbla anomali lalakonna Mata'arè sè ghi' ta' bisa èjellasaghi kalabân ilmia.

Sombher

↑ Emilio,Marcelo. Kuhn, Jeff R. Bush, Rock I. Schol, Isabelle F. Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits. arXiv. aaksès (2025–04–06).
↑ Woolfson, M (2000). "The origin and evolution of the solar system". Astronomy & Geophysics. 41 (1): 1.12. doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x. ISSN 1366-8781.
↑ Basu, S.; Antia, H. M. (2008). "Helioseismology and Solar Abundances". Physics Reports. 457 (5–6): 217. doi:10.1016/j.physrep.2007.12.002.
↑ Than, K. (2006). Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single. Space.com. Aksès (2025–04–06)
↑ Lada, C. J. (2006). "Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single". Astrophysical Journal Letters. 640 (1): L63 – L66. Bibcode:2006ApJ...640L..63L. doi:10.1086/503158.
↑ Burton, W. B. (1986). "Stellar parameters". Space Science Reviews. 43 (3–4): 244–250. doi:10.1007/BF00190626.
↑ Bessell, M. S.; Castelli, F.; Plez, B. (1998). "Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars". Astronomy and Astrophysics. 333: 231–250.
↑ Riley, P.; Linker, J. A.; Mikić, Z. (2002). "Modeling the heliospheric current sheet: Solar cycle variations" (PDF). Journal of Geophysical Research. 107 (A7): SSH 8–1. doi:10.1029/2001JA000299. Archived from the original (PDF) on 2009-08-14. Retrieved 2025-04-06.
↑ Adams, F. C.; Graves, G.; Laughlin, G. J. M. (2004). "Red Dwarfs and the End of the Main Sequence" (PDF). Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica. 22: 46–49. Bibcode:2004RMxAC..22...46A.
↑ Kogut, A.; et al. (1993). "Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps". Astrophysical Journal. 419: 1. doi:10.1086/173453.
↑ Simon, A. (2001). The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants. Simon & Schuster. pp. 25–27. ISBN 0-684-85618-2.

[arxiv1203_4898-1] Emilio,Marcelo. Kuhn, Jeff R. Bush, Rock I. Schol, Isabelle F. Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits. arXiv. aaksès (2025–04–06).

[Woolfson00-2] Woolfson, M (2000). "The origin and evolution of the solar system". Astronomy & Geophysics. 41 (1): 1.12. doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x. ISSN 1366-8781.

[basu2008-3] Basu, S.; Antia, H. M. (2008). "Helioseismology and Solar Abundances". Physics Reports. 457 (5–6): 217. doi:10.1016/j.physrep.2007.12.002.

[4] Than, K. (2006). Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single. Space.com. Aksès (2025–04–06)

[5] Lada, C. J. (2006). "Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single". Astrophysical Journal Letters. 640 (1): L63 – L66. Bibcode:2006ApJ...640L..63L. doi:10.1086/503158.

[6] Burton, W. B. (1986). "Stellar parameters". Space Science Reviews. 43 (3–4): 244–250. doi:10.1007/BF00190626.

[7] Bessell, M. S.; Castelli, F.; Plez, B. (1998). "Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars". Astronomy and Astrophysics. 333: 231–250.

[8] Riley, P.; Linker, J. A.; Mikić, Z. (2002). "Modeling the heliospheric current sheet: Solar cycle variations" (PDF). Journal of Geophysical Research. 107 (A7): SSH 8–1. doi:10.1029/2001JA000299. Archived from the original (PDF) on 2009-08-14. Retrieved 2025-04-06.

[9] Adams, F. C.; Graves, G.; Laughlin, G. J. M. (2004). "Red Dwarfs and the End of the Main Sequence" (PDF). Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica. 22: 46–49. Bibcode:2004RMxAC..22...46A.

[10] Kogut, A.; et al. (1993). "Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps". Astrophysical Journal. 419: 1. doi:10.1086/173453.

[Simon2001-11] Simon, A. (2001). The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants. Simon & Schuster. pp. 25–27. ISBN 0-684-85618-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]