Larbâ

Larbâ otabâ Kenthang iyâ arèya tatamennan ḍari suku Solanaceae sè anḍi' sombi bhungka sè bisa èkakan bân èrambit "Larbâ". Sombi Larbâ satèya la dhâddhi sala sèttong kakanan sè pentèng è ḍâèra Èropa tekka' awwâllâ èpadâpa' ḍari Amèrika Lao'.^[1]

Pajhâlâjhâ Spanyol bân Portugis partama kalèna ngèbâ ka Èropa bân namèn tatamennan rèya.

Tatamennan Larbâ rèya sokklana ḍari Amèrika Lao' bân la èpabudhidhâjâaghi bi' masyarakat è ḍissa' kabit ampon bu-èbu taon. Tatamennan rèya aropa'aghi herba (tatamennan sè kènè' sè ta' akaju) atètèmasa bân paraddhu ḍâ' ka iklim sè cellep. Neng ḍaèra tropis paraddhu ètanem neng è tèngghâng tèngghi akadhiyâ paghunongan.^[2]

Pamrusaran

Mènorot carètana, Larbâ rèya asalla ḍâri ḍâr-anḍâr neng tèngghângan tèngghi è Chili, Pèru, bân Mèksiko. Macemma kasebbhut èkalontha'aghi bi' bhângsa Spannyol ḍari Pèru ka Èropa kabid taon 1565. Kabid jârèya, Larbâ nyebbar ka naghârâ-naghârâ laèn -tamaso' Inḍonèsia-. Mènorot saè'an è awwâl, tatombuwân rèya molaè bâdâ Inḍonèsia kabid taon 1794, èmolaè kalabân namen è sakèr Cimahi^[3]. Sajjhâ' jarèyâ, Larbâ bisa èkaollè neng Priangan bân Ghunong Tengger. Neng taon 1812, kentang la èkennal bân èjhuwâl neng Kedu. Manabi neng Sumatra tataombuwân rèya èkennal neng taon sabellunna, 1811. Larbâ tombu neng paghunongan kalabân katengghiâb èantarana 1000 mdpl sampè' 2000 mdpl, neng tana humus. Tana bekkas leddhu'en ghunong marapi sè arstruktur remah sè lebbi bánnya' è kasennengngè.

Manfaat bân Racon

Larbâ èkennal bi' orèng kalabân kakanan poko' neng lowar naghârâ. Arèya polana kentang aropa karbohidrat. Neng Inḍonèsia dhibi', Larbâ ghi' èyangghâp mènangka sayur sè bhâghus.^[4] Namong, Larbâ arèya kakanan nyaman sè bânnya' kandungan nutrisina bân jhughân èkennal anḍi' pan-bârâmpan vitamin ḍâri A, B-kompleks, sampè' C, bân asam folat. Jughân mineral, protein, karbohidrat, karotenoid, dan polifenol. È dâlem kentang rèya, jughân bâdâ zat solanin sè è kennal mènangka obat panenang, antikejang, antijamur, bân pestisidal.^[5] Vitamin C sè bâdâ è dâlem Larbâ bân 100 g iyâ arèya 17 mg. Salaen aropa karbohidrat bân serat-serat, mineral sè bâdâ èantarana rèya zat besi, fosfor, bân kalium.^[6] Kompresân aèng Larbâ rèya èkennal bisa abantu ngobat aghi loka è kolè', telebbi è naghârâ sè mèskèn sè malarat cangko' kolè'. Namong, mon Larbâ èkenning cahaya, Larbâ bisa aghâbhây glikoalkaloid sè ènyamaè solanin kalabân bitalebbi, saèngghâna dhâddhi bhârâng sè bahaya mon èkakan. Bahaya sè bisa kadhâddhiyân rèya tagangguna sistem saraf, ghârrungan aromasa taobbhâr, sakè' cèta', paralisis/lumpuh tungkai, bân bhâdhân cèllep. Mon dosis la 3–6 mg, bisa fatal. Pangobadhân sè bisa èkalako iyâ arèya merri' arang aktif/norit, cuci lambung, bân èberri' caèran infus. Sabâb jârèyâ, kaangghuy nyegghâ dhâddhina solanin neng Larbâ sè bhâkal ekakana jârèyâ maka kentang koduh è sabâ' neng kennengngan sè petteng. Amassa' solanin neng suhu tengghi, bisa maancor sabâgiyân solanin. Jughân, nyegghâ kaangghuy ta' ngakan Larbâ sè la acambâ bân abârna biru neng bagiyân kolè'en sabâb polana alkaloid solaninna la tèngghi bân la aropa racon.

Larbâ Neng Pasaran

È pasaran, Larbâ èpalaen mènorot okoronna bân è bârri' nyama kualitas A, B, C, bân D. Kualitas A iyâ arèya sè palèng bhâghus. Sebbhutdhânna 'Larbâ kualitas AB' andi' artè camporan ḍâri kualitas A bân B.

Sombher

↑ Noviyanti, E. (2023). Pengaruh Pembelajaran Teaching Factory (Tefa) Berbasis Model Project Based Learning (Pjbl) Untuk Meningkatkan Inovasi Produk Cake Dan Kue Indonesia (Pcki) Melalui Kreativitas Peserta Didik SMKN 1 Seririt (Doctoral dissertation, Universitas Pendidikan Ganesha). Aksès 2025-03-23.
↑ Eriawati, E. (2018, April). Pemanfaatan Jenis Tumbuhan dari Famili Solanaceae sebagai Media Pembelajaran Biologi pada Sub Konsep Klasifikasi Tumbuhan di SMP Negeri 1 Simpang Tiga Kabupaten Aceh Besar. In Prosiding Seminar Nasional Biologi, Teknologi dan Kependidikan (Vol. 3, No. 1), hlm 418. Aksès 2025-03-23.
↑ Sastrapradja, Setijati; Soetjipto, Niniek Woelijarni; Danimihardja, Sarkat; Soejono, Rukmini (1981). Proyek Penelitian Potensi Sumber Daya Ekonomi:Ubi-Ubian. 7. hal. 45. Jakarta: LIPI bekerja sama dengan Balai Pustaka. Aksès 2025-03-23.
↑ Sunarjono, Hendro (2015). Bertanam 36 Jenis Sayur. hlm.45 – 53. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 978-979-002-579-0 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305440303001638. Aksès 2025-03-23.
↑ Dalimartha, Setiawan; Adrian, Felix (2011). Manfaat Buah dan Sayur. hlm. 119 – 123. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 978-602-8661-51-5. Aksès 2025-03-23.
↑ Hermani; Rahardjo, Mono (2005). Tanaman Berkhasiat Antioksidan. Hlm. 72 – 73. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 979-489-877-5. Aksès 2025-03-23.

[1] Noviyanti, E. (2023). Pengaruh Pembelajaran Teaching Factory (Tefa) Berbasis Model Project Based Learning (Pjbl) Untuk Meningkatkan Inovasi Produk Cake Dan Kue Indonesia (Pcki) Melalui Kreativitas Peserta Didik SMKN 1 Seririt (Doctoral dissertation, Universitas Pendidikan Ganesha). Aksès 2025-03-23.

[2] Eriawati, E. (2018, April). Pemanfaatan Jenis Tumbuhan dari Famili Solanaceae sebagai Media Pembelajaran Biologi pada Sub Konsep Klasifikasi Tumbuhan di SMP Negeri 1 Simpang Tiga Kabupaten Aceh Besar. In Prosiding Seminar Nasional Biologi, Teknologi dan Kependidikan (Vol. 3, No. 1), hlm 418. Aksès 2025-03-23.

[3] Sastrapradja, Setijati; Soetjipto, Niniek Woelijarni; Danimihardja, Sarkat; Soejono, Rukmini (1981). Proyek Penelitian Potensi Sumber Daya Ekonomi:Ubi-Ubian. 7. hal. 45. Jakarta: LIPI bekerja sama dengan Balai Pustaka. Aksès 2025-03-23.

[4] Sunarjono, Hendro (2015). Bertanam 36 Jenis Sayur. hlm.45 – 53. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 978-979-002-579-0 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305440303001638. Aksès 2025-03-23.

[5] Dalimartha, Setiawan; Adrian, Felix (2011). Manfaat Buah dan Sayur. hlm. 119 – 123. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 978-602-8661-51-5. Aksès 2025-03-23.

[6] Hermani; Rahardjo, Mono (2005). Tanaman Berkhasiat Antioksidan. Hlm. 72 – 73. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 979-489-877-5. Aksès 2025-03-23.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]