Kenthang
Kenthang, obi kentang, obi bâlândhâ atau obi bânggâlâ iyâ arèya tataneman ḍari suku Solanaceae sè anḍi' umbi batang sè bisa èkakan bân èsebbhut "Kenthang". Ombi Kenthang satèya la dhâddhi sala sèttong kakanan sè penting neng Èropa maskè awwâllâ èpadâteng ḍari Amèrika Lao'.[1]
Penjelajâ Spanyol bân Portugis partama kalèna ngèbâ ka Èropa bân namèn tataneman rèya.
Tataneman Kenthang rèya asalla ḍari Amèrika Lao' bân la èbudidaya'aghi bi' masyarakat è ḍissa sajjhâ' ampon bu-èbu taon. Tataneman rèya aropa'aghi herba (tataneman sè kennè' sè ta' akaju) semusim bân senneng ḍâ' ka iklim sè sejju'. Neng daèra tropis cocok ètanem neng dataran tèngghi.[2]
Persebarânna
[beccè' | beccè' sombher]Mènorot carètana, Kenthang rèya asalla ḍâri lembâ-lembâng neng dataran tèngghi neng Chili, Pèru, bân Mèksiko. Macemma kasebbhut èperkenalaghi bi' bhângsa Spannyol ḍari Pèru ka Èropa sajjhâ' taon 1565. Sajhâ' jârèya, Kenthang nyebbar ka naghârâ-naghârâ laèn -tamaso' Inḍonèsia-. Mènorot catatan awwâl neng Inḍonèsia, tatombuwân rèya molaè bâdâ sajjhá' taon 1794, èmolaè kalabân namen è sakèr Cimahi[3]. Sajjhâ' jarèyâ, Kenthang bisa èkaollè neng Priangan bân Ghunong Tengger. Neng taon 1812, kentang la èkennal bân èjhuwâl neng Kedu. Manabi neng Sumatra tataombuwân rèya èkennal neng taon sabellunna, 1811. Kenthang tombu neng paghunongan kalabân katengghiâb èantarana 1000 mdpl sampè' 2000 mdpl, neng tana humus. Tana bekkas leddhu'en ghunong marapi sè arstruktur remah sè lebbi bánnya' è kasennengngè.
Manfaat bân Racon
[beccè' | beccè' sombher]Kenthang èkennal bi' orèng kalabân kakanan poko' neng lowar naghârâ. Arèya polana kentang aropa karbohidrat. Neng Inḍonèsia dhibi', Kenthang ghi' èyangghâp mènangka sayur sè bhâghus.[4] Namong, Kenthang arèya kakanan nyaman sè bânnya' kandungan nutrisina bân jhughân èkennal anḍi' pan-bârâmpan vitamin ḍâri A, B-kompleks, sampè' C, bân asam folat. Jughân mineral, protein, karbohidrat, karotenoid, dan polifenol. È dâlem kentang rèya, jughân bâdâ zat solanin sè è kennal mènangka obat panenang, antikejang, antijamur, bân pestisidal.[5] Vitamin C sè bâdâ è dâlem Kenthang bân 100 g iyâ arèya 17 mg. Salaen aropa karbohidrat bân serat-serat, mineral sè bâdâ èantarana rèya zat besi, fosfor, bân kalium.[6] Kompresân aèng Kenthang rèya èkennal bisa abantu ngobat aghi loka è kolè', telebbi è naghârâ sè mèskèn sè malarat cangko' kolè'. Namong, mon Kenthang èkenning cahaya, Kenthang bisa aghâbhây glikoalkaloid sè ènyamaè solanin kalabân bitalebbi, saèngghâna dhâddhi bhârâng sè bahaya mon èkakan. Bahaya sè bisa kadhâddhiyân rèya tagangguna sistem saraf, ghârrungan aromasa taobbhâr, sakè' cèta', paralisis/lumpuh tungkai, bân bhâdhân cèllep. Mon dosis la 3–6 mg, bisa fatal. Pangobadhân sè bisa èkalako iyâ arèya merri' arang aktif/norit, cuci lambung, bân èberri' caèran infus. Sabâb jârèyâ, kaangghuy nyegghâ dhâddhina solanin neng Kenthang sè bhâkal ekakana jârèyâ maka kentang koduh è sabâ' neng kennengngan sè petteng. Amassa' solanin neng suhu tengghi, bisa maancor sabâgiyân solanin. Jughân, nyegghâ kaangghuy ta' ngakan Kenthang sè la acambâ bân abârna biru neng bagiyân kolè'en sabâb polana alkaloid solaninna la tèngghi bân la aropa racon.
Kenthang Neng Pasaran
[beccè' | beccè' sombher]È pasaran, Kenthang èpalaen mènorot okoronna bân è bârri' nyama kualitas A, B, C, bân D. Kualitas A iyâ arèya sè palèng bhâghus. Sebbhutdhânna 'Kenthang kualitas AB' andi' artè camporan ḍâri kualitas A bân B.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Noviyanti, E. (2023). Pengaruh Pembelajaran Teaching Factory (Tefa) Berbasis Model Project Based Learning (Pjbl) Untuk Meningkatkan Inovasi Produk Cake Dan Kue Indonesia (Pcki) Melalui Kreativitas Peserta Didik SMKN 1 Seririt (Doctoral dissertation, Universitas Pendidikan Ganesha). Aksès 2025-03-23.
- ↑ Eriawati, E. (2018, April). Pemanfaatan Jenis Tumbuhan dari Famili Solanaceae sebagai Media Pembelajaran Biologi pada Sub Konsep Klasifikasi Tumbuhan di SMP Negeri 1 Simpang Tiga Kabupaten Aceh Besar. In Prosiding Seminar Nasional Biologi, Teknologi dan Kependidikan (Vol. 3, No. 1), hlm 418. Aksès 2025-03-23.
- ↑ Sastrapradja, Setijati; Soetjipto, Niniek Woelijarni; Danimihardja, Sarkat; Soejono, Rukmini (1981). Proyek Penelitian Potensi Sumber Daya Ekonomi:Ubi-Ubian. 7. hal. 45. Jakarta: LIPI bekerja sama dengan Balai Pustaka. Aksès 2025-03-23.
- ↑ Sunarjono, Hendro (2015). Bertanam 36 Jenis Sayur. hlm.45 – 53. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 978-979-002-579-0https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305440303001638. Aksès 2025-03-23.
- ↑ Dalimartha, Setiawan; Adrian, Felix (2011). Manfaat Buah dan Sayur. hlm. 119 – 123. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 978-602-8661-51-5. Aksès 2025-03-23.
- ↑ Hermani; Rahardjo, Mono (2005). Tanaman Berkhasiat Antioksidan. Hlm. 72 – 73. Jakarta: Penebar Swadaya. ISBN 979-489-877-5. Aksès 2025-03-23.