Kakrèstenan

Kakrèstenan iyâ arèya aghâma Abrahamik monoteistik sè andi’ asas dâri riwayât kaodi'ân bân ajhârân Yèsus Kristus bân tradisi apostolik, sè aropaaghi inti sarè dâri aghâma rèya. Aghâma Krèsten iyâ arèya aghâma sè palèng rajâ è dhunnya menorot jumla populasi, kalabân lebbi dâri 2,64 miliar orèng sè noro’, otabâ sekitar 2,6 miliar orèng otabâ 33,1% dâri populasi dhunnya, èsebbhut "Ummat Krèsten". Orèng Krèsten parcajâ jhâ' Yèsus iyâ arèya Pottrana Allah bân Jurusalametta manossa sè dâteng mènangka Mesias sè ènubuattaghi dâlem Alketab perjhânjhiyân kona^[1].

Teologi Krèsten èkompollaghi dâlem pangakowan akadhi Kaparcajâân Rasul bân Kaparcajâân Nikea. Pangakowan iman rèya ngandung pernyataan jhâ' Yèsus nangghung sangsara, kamatèyan Yèsus, èkobur, toron ka naraka, bân odi' polè dâri sèdhâna, kaangghuy aberri' kaodhi'an sè langgeng ghâbây sapa bisaos sè parcajâ bân parcajâ dâ' Salerana kaangghuy èsapora dhusa-dhusana. Pangakuan-pangakuan panèka jhughân nyataaghi jhâ' Yèsus ongghâ ka sowargâ, è dhissa' dhibi’en marenta sareng Allah Bapa è dâlem parsakutuwan sareng Erro Suci, bân jhâ' Salerana bhâkal abali kaangghuy ngadili orèng sè odhi' bân orèng matè bân aberri' kaodhi'ân sè langgeng ghâbây para pengikutta. Inkarnasi, pelayanan, salib, bân kebangkitan-Na serrèng èsebbhut "injil," artèna "kabar beccè'. Injil jhughân èmaksod dâ' catettan odi' bân pangajaran Yèsus, empa' dâri jârèya—Injil Matius, Injil Markus, Injil Lukas, bân Injil Yahya—bisa èangghep ononical bân bâgiyân dâri Alkètab Krèsten.

Aghâma Krèsten iyâ arèya aghâma Abrahamik sè èmolaè mènangka sèttong sèktè Yahudi èra Kenisah Kaduwâ' è pertengnga’an abad pertama Masehi^[2]^[3]. Sèktè arèya asalla dâri Yudea, saterrossa sajân malèbâr kalabân santa’ ka Èropa, Suriah, Mesopotamia, Anatolia, Transkaukasia, Mesir, Ethiopia, bân India, bân è akhèr abad ka-4 ella dhâddhi aghâma resmi Kakaisaran Romawi^[4]^[5]. Saellana Jâman Penjelâjâ’ân, aghâma Krèsten sajân nyabbâr polè ka Amerika, Australia, Afrika Sub-Sahara, bân ka sakabbhina penjuru dunnya lèbât karjâ misionaris bân kolonialisme. Aghâma Krèsten ampon aghâdhui perran pentèng dâlem abentu’ Peradaban Dunia Bârâ'^[6]^[7].

salanjhâng sajârâna, aghâma Krèsten ampon ngalamè perpecca’an bân sengkèta teologi sè madâteng bânnya' gereja bân è denominasi. Tello' cabang aghâma Krèsten sè palèng bhâghus è dhunnya panèka Gereja Katolik, Gereja Ortodoks Tèmor, bân kalompo' denominasi Krèsten Protèstan sè rajâ. Gereja Katolik bân Gereja Ortodoks Tèmor salèng motos hubunga sekutu sèttong bân laènna dâlem kadhâddhiyân Skisma Tèmor-Bârâ' taon 1054, è bâkto rompon Krèsten Protèstan tombu è bâkto Jhâman Reformasi abad ke-16 mènangka pecca’an dâri Gereja Katolik^[8].

Etimologi

Orèng Krèsten pertama sè abhângsa Yahudi nyebbut dhibi'na pengikut jhâlân (bhâsa Yunani: τῆς ὁδοῦ, tês hodoû), mongkèn sè adhâsar dâ’ Yesaya 40:3, "pasiyappaghi è padang gurun jhâlân kaangghuy Pangèran." Èdhâsarraghi dâri nas Carèta Para Rasul 116, istilah "Krèsten:" (bhâsa Yunani Χρῑστῐᾱνός, Krīstiānós) artèna "pengikut Kristus", amaksod ghâbây moredda Yèsus, bân pertama kalè èghunaaghi è kottah Antiokhia sareng penduduk non-Yahudi^[9]. Istilah "Krèsten" (bhâsa Yunani: Χρῑστῐᾱνισμός, Krīstiānismós) pertama kalè èghunaaghi sareng Ignatius dâri Antiokhia è dâlem sorat-soratta sè ètolès sekètar taon 100 M^[10].

Kayâkènan

Bâdâ bânnya' perbhidhâ’an tafsèr bân pamangghi sè bhân-sabbhân parkara Alkètab bân Tradisi Soccè sè aropaaghi dhâsar aghâma Krèsten^[11]. Perbbhidhâ’an teologi sè ta' bisa èpèyara, bân jhughân ta' èsepakati prinsip-prinsip dasar iman Kristen, artena orèng tentang Kristen Katolik, Ortodoks bân Protestan serrèng ta' ngakone angghuta denominasi Krèsten tertanto mènangka kanca Krèsten.

Sombher

↑ Woodhead, Linda (2004). Christianity: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. hlm. n.p.
↑ Robinson 2000, hlm. 229
↑ Esler. The Early Christian World. hlm. 157f.
↑ Religion in the Roman Empire, Wiley-Blackwell, oleh James B. Rives, halaman 196
↑ McManners, Oxford Illustrated History of Christianity, hlm. 301–303.
↑ Religions in Global Society – Halaman 146, Peter Beyer – 2006
↑ Horst Hutter, University of New York, Shaping the Future: Nietzsche's New Regime of the Soul And Its Ascetic Practices (2004), hlm.111:tiga pendiri besar budaya barat, yakni Sokrates, Yesus, dan Plato.
↑ S. T. Kimbrough, ed. (2005). Orthodox and Wesleyan Scriptural understanding and practice. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4
↑ E. Peterson (1959), "Christianus." In: Frühkirche, Judentum und Gnosis, penerbit: Herder, Freiburg, hlmn. 353–372
↑ Elwell & Comfort 2001, hlm. 266, 828.
↑ Olson, The Mosaic of Christian Belief.

[1] Woodhead, Linda (2004). Christianity: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. hlm. n.p.

[2] Robinson 2000, hlm. 229

[3] Esler. The Early Christian World. hlm. 157f.

[4] Religion in the Roman Empire, Wiley-Blackwell, oleh James B. Rives, halaman 196

[5] McManners, Oxford Illustrated History of Christianity, hlm. 301–303.

[6] Religions in Global Society – Halaman 146, Peter Beyer – 2006

[7] Horst Hutter, University of New York, Shaping the Future: Nietzsche's New Regime of the Soul And Its Ascetic Practices (2004), hlm.111:tiga pendiri besar budaya barat, yakni Sokrates, Yesus, dan Plato.

[8] S. T. Kimbrough, ed. (2005). Orthodox and Wesleyan Scriptural understanding and practice. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4

[9] E. Peterson (1959), "Christianus." In: Frühkirche, Judentum und Gnosis, penerbit: Herder, Freiburg, hlmn. 353–372

[10] Elwell & Comfort 2001, hlm. 266, 828.

[11] Olson, The Mosaic of Christian Belief.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]