Immanuel Kant
Immanuel Kant (UK /kænt/, US /kɑːnt/, Jerman: [ɪˈmaːnu̯eːl ˈkant, -nu̯ɛl]; 22 April 1724 – 12 Pèbruari 1840) iyâ arèya filsuf Jerman bân sala sèttong intelektual otama nèng abad Pencerahan. Karya Kant sè komprehensif bân sistematis iyâ arèya nèng bâgiyân epistemologi, metafisika, etika, bân estetika ampon madhâddhiyâghi Kant sala sèttong tokoh sè palèng andi' pangaro è filsafat bârâ' modern.[1]
È ḍâlem gagasan idealisme transendental, Kant anḍi' alasân jhâ' ruang bân bâkto coma "bentuk intuisi" sè abhânto sadhaja pangalaman. Ḍari ka'dinto, sanajjân "bhârang-è-dibi'na" bâdâ bân aghâbây pangalaman, tapè bhidhâ ḍâri objek pangalaman.[2] Ḍâri rèya bisa èsimpulaghi jhâ' objek pangalaman rèya apa sè èkatèla, bân sifat hal-hal è dâlem dhibi'na (an sich) ta' bisa èkennal sareng manossa. È dâlem osaha kaangghuy nantang skeptisisme sè ètemmoè è dâlem tolesan filsuf David Hume, Kant nolès Kritik Alasan Murni (1781/1787), sala sèttong karya sè palèng kalonta. È dâlem karya jârèya, Kant aghâbây teori pangalaman kaangghuy ajâwâb partanya'an ponapa pangataowan apriori sintetis bisa èlakoni. Hal ka'dinto bhâkal mampu kaangghuy nantoaghi bâtes-bâtes panyelidighân metafisika. Kant abhândhingaghi pekkeranna ḍâ' revolusi Copernicus kaangghuy ngartèaghi objek-objek indra mènangka sè ècoco'aghi kalabân bentuk intuisi spasial bân temporal, saènggâna anḍi' kognisi apriori tentang objek-objek kasebbhut.
Kant nganggep jhâ' akal panèka sumber moralitas, bân estetika sè èmolaè ḍâri kemampuan penilaian sè ta' memihak. Pamangghi Kant terros aghâdhuè pangaro sè rajâ è' bidang filsafat kontemporer, khusus èpon bidang epistemologi, etika, teori politik, bân estetika pasca-modern. Kant ajellassaghi hubunganna akal bân pangalaman manossa bân ngajhâri apa sè èparcajâ mènangka kagagalan filsafat bân metafisika tradisional. Kant terro maèlangnga apa sè èangghep mènangka era teori-teori pangalaman manossa sè sia-sia bân spekulatif bân nolak skeptisisme para pemikir akadhi Hume. Kant èangghep ampon nojjhuaghi cara kaangghuy lèbât jâlân buntu antara rasionalisme bân empirisme, bân ampon macanpor kaduwâ' tradisi kasebbhut è ḍâlem pekkeranna.[3]
Kant nyokong ḍâ' gagasan jhâ' perdamaian sè langgeng rèya bisa èkaolle lèbât demokrasi universal bân kerjasama internasional, bân ma' pola r bisa dhâddhi tahap ponca'na ḍâri sejarah dhunnya. Pamangghi ka aghâma an sè akaanḍi' Kant terros dhâddhi bhâb perdebatan ilmiah, molaè dâri kesan jhâ' èpon aoba ḍâri posisi argumen ontologis tentang kabâdâ'enna Gustè Allah ḍâ' ka agnostisisme sè berprinsip, dâ' pandangan sè lebbi kritis akadhi sè ècontoaghi sareng Schopenhauer, sè ngritik imperatif Kant bhângon etika mènangka "teologis moral", ghâbây Nietzsche èako jhâ' Kant andi' "dâra teolog" bân coma mènangka pembela aghâma Kristen tradisional sè ahli. È lowar pamangghi aghâma, Kant ampon èkritik polana rasisme è ḍâlem pan-bârâmpan makalana akadhi "Tentang Kegunaan Prinsip Teleologi dalam Filsafat" bân "Tentang Perbedaan Ras Manusia". Maskè è sabâgiyân bânnya' karir èpon panèka pendukung rasisme ilmiah, pamangghi Kant tentang ras aobâ sacara signifikan è ḍâlem pan-bârâmpan taon aher kaodi'na. Akhèrra, Kant ta' eḍnâ' ka hierarki ras bân kolonialisme Èropa è dâlem karyana Towards Perpetual Peace: A Philosophical Concept (1795).[4]
È bâkto odi'na, Kant jhughân nerbitaghi karya-karya penting laènna tentang etika, aghâma, hokom, estetika, astronomi, bân sejarah. èantarana: Sejarah Alam Universal (1755), Kritik Nalar Praktis (1788), Kritik Penghakiman (1790), Agama è Batas Nalar Murni (1793), bân Metafisika Moral (1797).
Sombher[1]
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ 1,0 1,1 Rohlf, Michael (2020), Zalta, Edward N., ed., "Immanuel Kant", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (edisi ke-Spring 2020), Metaphysics Research Lab, Stanford University, diarsipkan dari versi asli tanggal 3 September 2020. Aksès 2024-12-14.
- ↑ Durant, Will; Durant, Ariel (1967). The Story of Civilization: Rousseau and Revolution. MJF Books. hlm. 571, 574. ISBN 978-1-56731-021-4. Diarsipkan dari versi asli tanggal 20 December 2020. Aksès 2024-12-14.
- ↑ Immanuel Kant | Biography, Philosophy, Books, & Facts". Encyclopedia Britannica (dalam bahasa Inggris). Diarsipkan dari versi asli tanggal 16 June 2015. Aksès 2024-12-14
- ↑ Kant, Immanuel (1784). "Idea for a Universal History with a Cosmopolitan Purpose". Aksès 2024-12-14.