Lompat ke isi

Ibnu Rusyd

Ḍâri Wikipèḍia bhâsa Madhurâ, lombhung pangataowan mardhika
Infobox orangIbnu Rusyd
Asmana ḍâlem bhâsa asli(ar) ابن رُشد Edit nilai pada Wikidata
Carèta oḍi'
Èlahèraghi(ar) أبو الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن رشد Edit nilai pada Wikidata
14 April 1126 Edit nilai pada Wikidata
Kordoba (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Sèdhâ10 Ḍèsèmber 1198 Edit nilai pada Wikidata (72 taon)
Marrakesh (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Data pribadi (id) Terjemahkan
AghâmaIslam Edit nilai pada Wikidata
Kalakoan
Spesialisasi (id) TerjemahkanFilsafat Islam (id) Terjemahkan, astronomi, Aqidah (id) Terjemahkan, Fikih (id) Terjemahkan, kedokteran (id) Terjemahkan, linguistika (id) Terjemahkan, Matematika, Ilmu Kalam (id) Terjemahkan bi' Geografi Edit nilai pada Wikidata
KarjâFilsuf (id) Terjemahkan, dokter (id) Terjemahkan, astronom (id) Terjemahkan, Hakim (id) Terjemahkan, guru (id) Terjemahkan bi' penulis (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Aliran (id) TerjemahkanAristotelianisme (id) Terjemahkan bi' Averroisme (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Murid dari (id) TerjemahkanAbu Jafar ibn Harun al-Turjali (en) Terjemahkan, Ḫalaf Ibn-ʿAbd-al-Malik Ibn-Baškuwāl (en) Terjemahkan bi' Ibnu Thufail Edit nilai pada Wikidata
Dipengaruhi oleh (id) Terjemahkan
Karya kreatif (id) Terjemahkan
Karya terkenal (id) Terjemahkan
Bhâlâ
Kerabat (id) TerjemahkanAbu-'l-Walīd Muḥammad Ibn-Aḥmad Ibn-Rušd (en) Terjemahkan (kakek (id) Terjemahkan) Edit nilai pada Wikidata


Ibnu Rusyd (bhâsa Arab: ابن رشد; asma jhângkep èpon è ḍâlem bhâsa Arab: أبو الوليد محمد ابن احمد ابن رشد, translit. Abu Al-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Rusyd; 1126 – 11 Desember 1198), segghut è-latèn-aghi mènangka Averroes, aropa’aghi orèng filsuf tor orèng sè tokang mèkkèr ḍâri Al-Andalus sè nyerrad ḍâlem pan-saponapan bidang disiplin èlmo, tamaso’ sala sèttongnga filsafat, akidah otabâ teologi Islam, kedokteran, astronomi, fisika, fikih otabâ hokom Islam, tor linguistik. Serradhân-serrdhân ḍâlem biḍang filsafat èpon tamaso’ pan-saponapan tafsèr, parafrase, jhughân rèngkessan tolèsan-tolèsanna Aristoteles, sè aghâbây salèrana bi’ orèng bârâ’ è jhulughi "Tokang Tafsèr" (Bhâsa Inggris: The Commentator). Ibnu Rusyd ghi’swarghâna jhughân abhâktè mènangka dhâddhi hakim tor dokter istana ka’angghuy ka-kholifa’anna Muwahhidun.

Ibnu Rusyd bhâbhâr è Kottha Kordoba ḍâri kalowarga sè bânnya’ alahèrraghi hakim-hakim sè bânnya’ è kennal; emba èpon èngghi ka’ḍinto qadhi al-qudhat (katowana hakim) tor ahli hakim sè sanget èkennal è ka’ḍissa kottha. È taon 1169 salèrana apangghi sareng kholifah Abu Yaqub Yusuf, sè kasuwâr kalabân pangataowan èpon Ibnu Rusyd. Khalifah ka’ḍinto saterrossa pas ḍukung ḍâ’ Ibnu Rusyd jhughân bânnya’ karjâ otabâ èpon serrdhânna Ibnu Rusyd ka’ḍinto aropa’aghi proyèk sè èpakonnaghi sareng kholifah. Ibnu Rusyd jhughân li-bâliyân dhâddhi hakim è Sevilla sareng Kordoba. È taon 1182, salèrana Ibnu Rusyd è dhuddhu’ ka’angghuy dhâddhi ḍokter istana tor katowa hakim è Kordoba. Sa’amponna sèdhâna Abu Yusuf è taon 1184, salèrana ghi’ bhâghus hubungan èpon kalabân istana, sampè’ taon 1195 bâkto ka’ḍissa salèrana èkennal mènangka sangka’an kalabân motif politik. Pengadhilân lajhu motossaghi jhâ’ lamon ajhârân èpon Ibnu Rusyd ka’ḍinto sessat tor Ibnu Rusyd lajhu èpangallè ka ḍaèra Lucena. Sa’amponna pan-saponapan taon è kennengan pengasingan (pangallèyan èpon), istana adhikanan ḍâ’ salèrana ka’angghuy ngabdhi polè, nangèng ta’ abid marghânna Ibnu Rusyd pas sèdhâ.

Ibnu Rusyd aropa’aghi orèng sè aḍukung ḍâ’ ajhârân filsafat-ta Aristoteles (Aristotelianisme). Salèrana usaha ka’angghuy mabâli filsafat Islam ḍâ’ filsafat-ta Aristoteles sè sokkla. Salèra abherri’ kritik ḍâ’ u-bâu pamèkkèranna Neoplatonisme sè bâḍâ è ḍâlem filsafat èpon toking mèkkèrra Islam sè sabelluma akadhi Al-Farabi sareng Ibnu Sina, sè ka’ḍima sareng salèrana èyangghè nyèmpang ḍâri filsafat-ta Aristoteles. Salèrana a-bèla kagiyadhân a-filsafat ḍâri kritik sè è ḍhâbuwaghi sareng para olama’ Asy'ariyah akadhi Imam Al-Ghazali. Ibnu Rusyd a-penḍapat jhâ’ lamon ongghuna neng è ḍâlem aghâma Islam a-filsafat ka’ḍinto hokomma kèngèng (ollè), la-mala bisa dhâddhi wâjib bâgi (ka’angghuy) rèng-orèng khosos. Salèrana jhughân a-penḍapat jhâ’ lamon tèks Quran sareng Hadis dbisa è jhâbhârraghi secara tersirat otabâ kèyasan manabi tèks kasebbhut kaoladhân ta’ same same sareng kesimpulan sè èpangghi kalabân aghuna’aghi akal tor filsafat. È ḍâlem biḍang fikih, salèrana nyerrad kètab Bidayatul Mujtahid sè è ḍâlemma aèssè parbhidhâ’ân èpon mazhab è ḍâlem hokom Islam. È ḍâlem èlmo Kedokteran, salèrana ngasèllaghi sèttong pamangghi anyar sè aghumantong kalabân ghunana retina è ḍâlem (mongghu pangoladhân) penglihatan, sè anyebbâbbhâghi strok, jhughân gejala-gejala penyakit Parkinson, jhughân nyerrad buku sè è buḍi arè è tarjâma’aghi dhâddhi sèttong buku tèks standar è Èropa.

Pangaro èpon Ibnu Rusyd ḍâ’ dunia Barat jhâwu lebbi rajâ èbhânḍhing dunia Islam. Ibnu Rusyd nyerrad pan-saponapan èngatasè tolèsan-tolèsanna (karjâ-karjâna) Aristoteles, sè ka’ḍimma saterrossa lajhu è tarjâma’aghi ḍâ’ bhâsa Ibrani tor bhâsa Latèn tor dhâddhi salèbârrâ nng è Èropa. Hasèl tarjâma èpon Ibnu Rusyd dhâddhi sebbâb para pamèkkèr Eropa Barat ka’angghuy ajhâr pole hasèl tolèsan-tolèsanna Aristoteles sareng pamèkkèr Yunani sè laèn, sa’amponna abid ta’ è jâb-èjâbhi sajjhegghâ kekaisaran Romawi ghâgghâr. Pamangghi-pamangghi èpon Ibnu Rusyd jhughân meddhâllaghi kaghâriḍuwân (kontroversi) è sakobhengnga dunia Kristen Latin, jhughân menginspirasi sèttong gerakan filsafat sè èsebbhut Averroisme. Sala sèttong doktrin èpon sè ameddhâllaghi kontroversial è sakobhengnga dunia Barat èngghi ka’ḍinto sèttong tèori sè è sebbhut kalabân "kesatuan akal" (unitas intellectus dalam bahasa Latin), sè anyebbhuddhâghi jhâ’ saongghuna sakabbhinna manossa samè-samè ngaghungè sèttong akal otabâ "intelek". Serradhân-serradhân èpon èkoca’ sessat bi’ Gereja Katolik Roma è taon 1270 tor taon 1277, tor pa-mèkkèr Kristen sè anyama Thomas Aquinas nolès kritik-kritik sè tajhem atas doktrin èpon Ibnu Rusyd. Sanaossa kadhi ka’ḍintto, Averroisme tettep ngaghungè pengikut è dunia Barat sampè’ abad sè kapèng-16.

Biografi

[beccè' | beccè' sombher]

Penḍiḍikan sareng Bâkto Ngoḍâ

[beccè' | beccè' sombher]

Muhammad ibn Ahmad ibn Rusyd bhâbhâr è taon 1126 M/520 H è Kordoba, sè ka’ḍimma bâkto ka’ḍissa arpa’aghi wilayah kerajaan Murabithun.[1][2] Kalowarga èpon Ibnu Rusyd èkennal mènangka tokoh masyarakat è Kordoba, otamaèpon atas pangabhâktèna ka’ḍissa sadhâjâ è ḍâlem biḍang hokom tor agama.[2] Emba èpon Ibnu Rusyd, sè asmana Abu al-Walid Muhammad (sèdhâ è taon 1126) dhâddhi qadhi al-qudhat (Katowana Hakim) è ka’ḍissa kottha, tor jhughân aropa’aghi imam Masjid Agung Kordoba.[2][1] Rama èpon, Abu al-Qasim Ahmad, jhughân dhâddhi kadi otabâ hakim è masa kakowasaenna Murabithun, sampè’ Kordoba ghâgghâr ḍâ kaowasaenna Ka-khalifahan Muwahhidun.[2]

Mongghu biografi-biografi sè kona, Ibnu Rusyd narèma pendidikan sè istimèwa,[1] èkabidhi ḍâri pangajhârân èlmo Hadis, fikih (hokom Islam), kedokteran otabâna èlmo akidah (tèologi Islam). Ghuru fikih èpon èngghi ka’ḍinto Al-Hafiz Abu Muhammad ibn Rizq sè ka’ḍimma salèrana ngèrèng mazhab Maliki tor ghuru hadis èpon èngghi kaḍinto Ibnu Basykuwal, sè aropa’aghi sala sèttong morèd Èmba èpon Ibnu Rusyd.[1][3] Salèrana jhughân ajhâr èlmo fikih ḍâri Rama-na, sè murok kètab Muwatta serrdhân èpon Imam Malik ḍâ’ salèrana, èngghi ka’ḍinto sala sèttong kètab otabâ buku tèks Maliki sè palèng terkennal, sè saterrossa èyafallaghi sareng salèrana Ibnu Rusyd.[4][5] Ghuru kedokteran èpon èngghi ka’ḍinto Abu Jafar Jarim at-Tajail, sè mumkin jhughân murok ḍâ’ salèrana è ḍâlem èlmo filsafat.[6] Salèrana jhughân ajhâr serradhân-serradhân ḍâri Ibnu Bajjah (èkennal jhughân kalabân Avèmpacè) sè mumkin jhughân aropa’aghi sala sèttong ghuru èpon salèrana Ibnu Rusyd.[2][3] Salèrana ngèrèng papangghiyân rutin para filsuf, dokter tor sastrawan è kota Sevilla, sè èrabuwi jhughân sareng filsuf Ibnu Thufail tor Ibnu Zuhri sareng Abu Yusuf Yaqub sè ka’ḍimma è bingkèng arè bhâḍhi dhâddhi khalifah.[5] Ibnu Rusyd ghi’ bâkto ngoḍâna jhughân ajhâr èlmo akidah otabâ tèologi kalam ḍâri Mazhab Asy'ariyah, sanajjhân è bingkèng arè salèrana pas abhèrri’ kritik ḍâ’ mazhab panèka.[6] Mongghu penulis abad Ka-13 Ibnu al-Abbar, Ibnu Rusyd lebbi kasokan ḍa’ èlmo hokom sareng Ushul Fikkih (kaidah-kaidah hokom) ètèmbhâng èlmo hadis tor sunnah.[6] Sala sèttong spesialisasi sè èkabhinarengngè sareng salèrana èngghi ka’ḍinto parkara ikhtilaf otabâ parbhidhâ’ân-parbhidhâ’ân pamangghi è ḍâlem hokom Islam.[6] Ibnu Al-Abbar jhughân nyebbhuttaghi jhâ’lamon Ibnu Rusyd ghi’ ngoḍâna senneng ḍâ’ "èlmo-èlmona orèng kona" (al-'ulum al-awa'il), sè ka’ḍimma mumkin maksod èpon èngghi ka’ḍinto èlmo alam sareng filsafat sè (èpertè) dikembangkan sareng ilmuwan Yunani.[6]

Karier

[beccè' | beccè' sombher]
"Sebuah peta yang menggambarkan fase ekspansi kekuasaan Kekhalifahan Muwahhidun"
Ibnu Rusyd negghu' cem-macem jabatan pamarènta è Kakhalifahan Muwahhidun, sè ngowasaè sabâgiyân wilajâ Spanyol bân Maghrib

È taon 1147, (ghâlimpo’) gerakan Muwahhidun sè èkatowaè sareng Ibnu Tumart (sè nyebbhut abâ’na mènangka al-Mahdi) maghâgghâr kakowasa’an Murabithun neng ibu kota Marrakesh, saterrossèpon ta’ abid, Al-Andalus jhughân ghâgghâr ḍâ’ kakowasa’enna Muwahhidun.[7] Sa’amponna ngaghungè kakowasa’an, gerakan Muwahhidun lajhu maddhek ka-khalifahan. Salaèn èkennal kalabân misi èpon èngghi ka’ḍinto ka’ngghuy amornèyaghi ajhârân tauhid otabâ nongghâllâ Pangèran, Ibnu Tumart sareng para pemimpin Muwahhidun jhughân kasokan sopajâ’â maghârsarè lebbi kennal syarè’at otabâ hokom Islam. Abhâreng kalabân ka’ḍinto jhughân, pamarènta’an Muwahhidun bânnya’ menggalakkan pan-saponapan biḍang èlmo akadhi filsafat, fikih tor akidah.[8]

È taon 1153, Ibnu Rusyd kasokan ka’angghuy nalèktèghi astronomi è Marrakesh tor abhânto pamaddhegghân perguruan-perguruan tinggi sè parappa’na è ghârâp sareng pamarènta.[5][6] Salèrana usaha nyopprè hokom-hokom fisika sè ngadhâli’i aghulina rang-bhârâng neng è langngi’, nangèng usaha èpon salèrana è ḍâlem nalèktèghi parkara ka’ḍinto ta’ ngasèllaghi.[6] Bâkto ka’ḍissa mumkin salèrana ghi’ lu-ghâlluna apangghi sareng Ibnu Thufail, filsuf sè terkennal tor tokang tolèssa novèl Hayy ibn Yaqzhan, sè ka’ḍimma bâkto ghâpanèka dhâddhi ḍokter istana.[6][3] Ibnu Rusyd sareng Ibnu Thufail è bingkèng arè pas akanca, sanajjhân kaḍuwâna tor kaḍhâng kaḍuwâna bidhâ pamangghi è ḍâlem parkara sè aghumantong kalabân filsafat.[9][3]

È taon 1169, Ibnu Thufail ngennallaghi Ibnu Rusyd ḍâ’ Khalifah Abu Yaqub Yusuf.[10][6] Ongghu laporan èpon ahli sajhârâ Abdulwahid al-Marakisyi, è bâkto papangghiyâng ghâpânèka Khalifah marèksanè ḍâ’ salèrana Ibnu Rusyd, ponapa langngè’ ka.ḍinto bâḍâ malolo molaè lambâ’ qodim otabâ bâḍâna langngè’ ka’ḍinto bâḍâ lu-ghâlluna hadits.[10][6][11] È bâkto ka’ḍissa, parkara ka’ḍinto aropa’aghi parkara sè kontrovèrsial tor Ibnu Rusyd awwâllâ ta’ ajâwâb amarghâ tako’ dhâddhi sebbâbbhâ meddhâllâ bhâbhâjâ tor kontrovèrsi.[11][10] Salèrana Khalifah lajhu maḍâpa’ pamangghina Plato, Aristoteles, tor para filsuf muslim maghut kalabân parkara kasebbhut bân èkakanḍhâ sareng Ibnu Thufail.[10][6] Ngoladhi sang Khalifah sè nyatana jhughân kasokan a-filsafat, Ibnu Rusyd ollè ḍhâmmang tor pas bângal matorraghi pamangghina.[6] Sang Khalifah kasokan kalabân pamangghi èpon Ibnu Rusyd, saka’ḍinto jhughân Ibnu Rusyd, salèrana jhughân kasokan kalabân pangaonènganna sang Khalifah tor è bingkèng arè maḍhâbu jhâ’ ongghuna Khalifah Abu Yaqub Yusuf ngaghungè “pangaonèngan sè sanget bânnya’ sè abdhina dhibi’ ta’ nyangka sabellumma”.[6][10]

Sajjhegghâ kennal ka’ḍinto, Ibnu Rusyd ngaghungè hubungan sè saè kalabân Abu Yaqub Yusuf kantos khalifah kasebbhut sèdhâ.[6] Bilâ sang Khalifah aserro ḍâ’ Ibnu Thufail jhâ’ lamon tolèsan-tolèsanna Aristoteles malarat ghâllu ka’angghuy èkangartè, Ibnu Thufail abherri’ saran sopajâ Ibnu Rusyd èpakon ajhârbâ’aghi.[10][6] Hal ka’ḍinto aropa’aghi lun-ghâllunna ḍâri lalakon aghung èpon Ibnu Rusyd è ḍâlem nyerrad tapsèr-tapsèr atas tolèsan-tolèsanna Aristotèlès.[10] È taon 1169, Ibnu Rusyd nyerrad tapsèr Aristoteles lun-ghâllunna.[10]

È taon sè samè, Ibnu Rusyd èyangka’ dhâddhi kadi otabâ Hakim è Sevilla.[6][12] Sa’amponna kèngèng ḍu taon, salèrana dhâddhi kadi è Korḍoba, kottha kalahèran èpon salèrana Ibnu Rusyd.[6][4] Tugas èpon mènangka kadi èngghi ka’ḍinto motossaghi parkara pangadhilân tor aparèng fatwa otabâ pamangghi hokom sè akor kalabân hokom Islam.[12] Bâkto ka’ḍissa salèrana sajân segghut nyerrad, sanajjhân tugas èpon sajân bânnya’ tor aghâbây salèrana segghut aperjhâlânan.[6] Kasemadhân ka’angghuy ngarabuwi bânnya’ tempat, sareng salèrana èghuna’aghi jhughân ka’angghuy nalèkteghi parkara astronomi.[5] Antara taon 1169 tor 1179, bânnya’ serradhânna sè aghânḍhu’ cateddhân katerrangan “èserrad è Sèvilla.[6] È taon 1179, salèrana dhâddhi kadi pole è Sèvilla.[4] È taon 1182 salèrana èyangka’ dhâddhi ḍokter istana ka’angghuy aghântè Ibnu Thufail sè ampon pènsiun.[6] È taon sè same salèrana jhughân èyangka’ dhâddhi kopala hakim è Kordoba, aropa’aghi pangkat sè aghung sè sabellunna toman èyastanè sareng emba èpon.[6][12]

Maskè è sabâgiyân bânnya' oḍi'na Ibnu Rusyd èdukung sareng pihak kakhalifahan, è taon 1195 èpon sempet èyasingngaghi sareng oleh Khalifah Yaqub al-Mansur.

È taon 1184, Khalifah Abu Yaqub sèdhâ tor èghântè sareng Abu Yusuf Yaqub al-Mansur.[6] Awwâllâ Ibnu Rusyd teptep ngaghungè hobungan sè saè kalabân istana, tor teptep dhâddhi ḍokter istana tatapèna è taon 1195 kabâḍâ’ân èpon aobâ.[13][6][10] Salèrana ngaollè fitna otabâ sangka’an jhubâ’, tamaso’ jhughân è sangka ngajhârraghi aliran sessat, tor salèrana nambhu ngaḍhebbhi pangadhilân è Korḍoba.[10][6] Pangadhilân motossaghi Ibnu Rusyd mènangka orèng sè sala, anyata’aghi jhâ’ ajhârânna ka’ḍinto èbughuwi sessat, tor makon sopajâ serradhân-serradhân èpon èyobbhâr.[6] Ibnu Rusyd èyallè ḍâ’ kottha kènè’ Lucèna, aropa’aghi sèttong paḍhukowanna orèng Yahudi sè bâḍâ è sakalèlèngnga Korḍoba.[14][6] Biografi-biografi kona nyebbhuddhâghi pan-saponapan sebbâb atas jhubâ’na kabâḍâ’ân èpon Ibnu Rusyd ka’ḍinto. Sala sèttongnga èngghi ka’ḍinto amarghâ Ibnu Rusyd èyangghep ngèna Khalifah è ḍâlem serradhânna.[10] Nangèng pan-saponapan ahli sajhârâ moḍèrn ngangghep otabâ abughuwi jhâ’ saongghuna perlkuan keras ḍâ’ salèrana Ibnu Rusyd ka’ḍinto bâḍâ kaèdhânna kalabân politik. Encyclopaedia of Islam nyebbhuddhâghi jhâ’ lamon Khalifah ka’ḍinto usaha ajhâwuwaghi abâ’na ḍâri Ibnu Ruysd ka’angghuy ngaollè pangalem tor ḍukungan ḍâri olama’ traḍisional sè bânnya’ bhidhâ pamangghi kalabân ajhârânna Ibnu Rusyd.[6] Bâkto ka’ḍissa Khalifah parappa’na bhuto ḍukungan ḍâri para olama’ ka’angghuy ajhâlânnaghi perrang è ḍâlem alabân karaton-karaton Kristen.[6] Ahli Sajhârâ sè asmana Majid Fakhry nyerrad sè èssèna aghâmbhârraghi jhâ’ lamon ongghuna bânnya’ fukoha’ otabâ ahli fikih traḍisional bâkto ka’ḍissa, bhidhâ pamangghi sareng Ibnu Rusyd tor ajhuccong Khalifah.[10]

Sa’amponna pan-saponapan taon, Ibnu Rusyd èḍukung pole sareng Khalifah tor salèrana abhâktè pole è istana ka-khalifah-an.[6] Namong ta’ abid salèrana pas sèdhâ è tangghâl 11 Ḍèsèmber 1198 (otabâ 5 Safar 595 H).[6] Awwâllâ salèrana è sarènnaghi è Maroko, tape saterrossa pas èyallè ka Kordoba.[6] Bâkto pemakaman èpon è Kordoba èrbuwi sareng Ibnu Arabi (1165–1240) sè ka’ḍimma è bingkèng arè bhâḍhi dhâddhi Sufi terkemuka.[6]

Serradhân-Serradhânna

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rusyd aropa’aghi penulis sè sanget produktif tor serradhân-serradhân èpon angalèmpotè ḍâ’ bânnya’bhul-ombhul.[15] Mongghu Fakhry, karjâ èpon angalèmpotè bânnya’ biḍâng èlmo ètèmbhâng orèng-orèng sè aghâlluwi salèrana è Dhunnya Tèmor.[15] Biḍâng-biḍâng èlmo sè èjhârbâ’aghi sareng salèrana èngghi ka’ḍinto sala sèttongnga filsafat, ka-ḍokterran, tèori hokom sareng linguistik.[15] Kabânnya’an, serradhânna salèrana Ibnu Rusyd èngghi ka’ḍinto akadhi tapsèr otabâ jhâjhârbâ’ân atas tolèsan-tolèsanna Aristotèlès, sè ka’ḍimma jhughân segghut aghânḍhu’ pamangghi-pamangghi sè anyar ḍâri Ibnu Rusyd dhibi’.[15]

Tafsir Aristototeles

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rushd nolès tafsir otabâ cateddhân ḍâ' sakabbhina kajâ Aristoteles è bâkto ghi' oḍi'. Komèntar sè ta' ètolès yâ'ni Politik, polana ta' anḍi' bukuna tapè abâ'ân lajhu nolès cateddhân ètolès tentang Republik karjâ Plato. Kajâ-karjâna èbâgi dhâddhi tello' macem, sè èsebbhut "tafsir lanjhâng," "tafsir tengnga," bân "tafsir panḍâ'.

Makalah Filsafat

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rusyd jhughân nolès makalah (bhâsa Arab: tunggal maqalah, jamak maqālāt) kalabân topik filsafat sè acem macem, è yantarana abahas akal otâbâ intèlèk, bâkto tor bhârâng langè' (sè bâkto nolès topik kasebhut tamasok topik filsafat). Salèrana jhughân nolès pan-sanapan makalah polèmik otabâ pardebatan, tamasok angritik Al-Farobi, Ibnu Sina tor Al-Ghazali.

Teologi

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rusyd jhughân nolès karjâ sè abahas akidah otabâ teologi. Sombher-sombher akademis, akadhi Fakhry bân buku Encyclopedia of Islam anyebbhut tello' èyantarana aropa'aghi karjâ Ibnu Rusyd sè èyangghep aèssè poket pèkkèran Ibnu Rusyd è ḍâlem topik panèka. Sè kapèng sèttong panèka Fashl al-Maql fi ma baina al-Hikmah wa asy-Syariah min al-Ittishal, sèttong tolèsan sè manggi è ḍâlem filsafat bânnya' hal sè samè sareng syariat islam. Salèrana jhughân nolès Al-Kasyf an Manahij al-Adillah (Jhâjhârbâ'ân Metode Pembukitan) sè aèssè pamanggi Ibnu Rusyd ka'angghuy ngabhuktèyaghi kabâḍâ'nâ Ghustè Allah, pamanggi Ibnu Rusyd ḍalem hal sèpat-sèpat tor lakona Ghustè Allah, jhughân kritik ḍâ' pangajhârân akidah Asy'ariyah. Salaèn hal kasebhut, karjâ otamana è bidang nèka aropa'aghi kètab Tahafut at-Taahafut ("Kerancuan ḍâri kerancuan") sè aropa'aghi bâlâssân ḍâ' kètab terkenal Tahafut al-Falasifah ("Kerancuan Para Filsuf") karjâ Al-Ghazali. È ḍâlem kètab Tahafut al-Falasifah, Al-Ghazali ngritik èlmo filsafat (otamana sè èghibâ sareng Ibnu Sina) sè Ibnu Rusyd ngangghep ta' cocok sareng iman Islam. Al-Ghazali dhibi' oḍi' ḍâri taon 1058-1111 bân adhingghâl omor sabellunna Ibnu Rushd lahir, namong kètabbhâ ghi' cè' pangarona è jâman Ibnu Rusyd. Tahafut Ibnu Rusyd nyoba' ajâwâb kritik Al-Ghazali kalabân pèkkèran sè èkembângaghi sareng Ibnu Rusyd è karjâ-karjâ sabellunna. Salaènna ajâwâb kritik, kètab nèka jhughân ngritik Ibnu Sina bân filsafatta sè ètandhâi sareng Neoplatonisme, tor jhughân kadhâng Ibnu Rusyd setuju kalabân kritik Al-Ghazali ḍâ' ka Ibnu Sina.

Kedokteran

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rushd, toman dhâḍdhi dokter è istana khalifah, tor nolès pan-bârâmpan buku kedokteran. Sèrradhân sè palèng kasohor èsèbbhut al-Kulliyat fit-Thibb (Prinsip-prinsip Umum Kedokteran) sè ètolès taon ca 1162, sabèellunna bâdâh è istana.[16] Buku panèka bâdâ 7 (pètto') jilid, sè nèrrangaghi anatomi, fisiologi, patologi umum, diagnosis, bhât-obhâtân, kabârsèan, bân bhâ-tabhâh laènna.[17] Saterrossa buku panèka èterjemahaghi dâ' bhâsa Latin (judul èpon èobâ dhâḍdhi Colliget ) bân dhâḍdhi sala sèttong buku teks medis è Eropa è abad sè tapongkor. Abhâreng Ibnu Zuhr, Rushd ngarag/aghâbây sèrradhân Al-Umur Al-Juz'iyyah, saèngghâna metorot Ibnu Abu Ushaybi'ah, serradhân èopon dhâḍdhi sangèt ghènna'/lèngkap nèrangaghi èlmo pangobhâtân.[18] Salerana jhughân nyèrrat ringkasan serradhânna dokter Yunani Galenus (sèdhâ taon ca210) bân molang serradhânna Ibnu Sina Urjuzah fit-Thibb (Puisi kangghâm Kedokteran).

Hukum

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rusyd jhughân hakim bân nyèrrat buku bâgiyân fikih otabânâ hokom Islam, tamaso' ushul fiqh sè marèngi pangartèan kaidah-kaidah otabâ teori hokom Islam. Tung-sittunga serradhân èpon sè pagghun bâdâ kantos sanonto pânèka Bidāyat al-Mujtahid wa Nihāyat al-Muqtaṣid ("Permulaan Seorang Mujtahid dan Akhir Seorang Muqtashid"). Buku fikih perbandingan otabâ ikhtilaf, a èssè parbhidâ'an dâlâm hokom Islam. Rusyd aparèng onèng parhidâ'an mazhab-mazhab Sunni dâri bâgiyân ushul (teori bân kaidanah) otabâna praktèkka.[19] Rusyd dhibi' panèka ngirèng mazhab Maliki, tapè buku serradhân èpon nèrrangaghi mazhab-mazhab laènna, bân pètotot-pètotor sè cèm-macèm dâri ulama' konservatis bân liberal. Salaènna buku ghèllâ', è sombhèr sèrradhanna sè laèn, sè ta' èpangghi polè, Rusyd nyèbbhut/ a rangkum sèrradhaân dâri Al-Mustashfa min 'ilma al-Ushul, ka'dinto buku ushul fiqh sèrradhân Al-Ghazali bân buku-buku kènè' sè ajèlasaghi Qurban bân pajhèk tana.

Gagasân filsafat bân èlmo aghâma

[beccè' | beccè' sombher]

Cèṭa'an:Filsafat

Filsafat Aristoteles ḍâlem tradisi pamèkkèrna Islam

Ḍâlem tolèsân-tolèsan filsafaddhâ, Ibnu Rusyd ngusahaaghi mabâli Aristotelianisme ka jalur otama pamèkkèrna è dunnya Islam. Metoroddhâ, filsafat Aristoteles la ta' èpateppa' bi' pamèkkèr-pamèkkèr Muslim sabellunna sè ècapo' pangaro filsafat Neoplatonisme, akanṭa Al-Farabi bân Ibnu Sina.[16][20] Rowa nolak gagasân-gagasân Al-Farabi sè macampo filsafat Plato bân Aristoteles, bân Ibnu Rusyd masèpa' ka laènan ḍâri sè kaḍuwâ' filsuf Yunani kasèbbhut, è antarana tolakna Aristoteles ḍâ' teori ide sè èajuaghi Plato.[16] Rowa kèya angritik karjâ-karjâ Al-Farabi tarkaè' logika polana èyangghâp nyala'aghi artè sombher-sombherra sè asalla ḍâri Aristoteles.[16] Rowa kèya malolo angritik Ibnu Sina, sè aropa'aghi toko otama Neoplatonisme è dunnya Islam abad nga-tennga.[16] Ibnu Rusyd apendapat jhâ' teori Ibnu Sina tarkaè' emanasi (faydh) anḍi' bânnya' kakalèrowan bân tâ ḍâri Aristoteles. Ibnu Rusyd ta' saroju' ka pendapaddhâ Ibnu Sina jhâ' kabâḍâ'ân (bujud) ghun aksiden ('ard) ḍâri esensi (dzat).[16] Ibnu Rusyd apendapat sabâligghâ, jhâ' pan-apan bâḍâ kaadâ' bân esensi ghun pan-apan sè èbâ-tambâè ḍâri hal sè la bâḍâ kasèbbhut. Rowa kèya nolak teori modalitas Ibnu Sina bân argumen Burhan ash-Shiddiqin sè ngajuaghi Ibnu Sina ghâbây ngabuktèaghi kabâḍâ'ân Pangèran (Allah) kalabân pa-apa sè Wajib Bâḍâ (wajib al-wujud).[16]

Hubunganna Islam bân filsafat

[beccè' | beccè' sombher]

Bâkto masana Ibnu Rusyd, filsafat bânnya' èsèrrang bi' para ulama' Sunni, otamana ḍâri mazhab-mazhab teologi akadhi mazhab teologi Hanbalio bân Asy'ariyah.[21] Al-Gazali, ulama' kasohor sè amazhab Asy'ariyah, nolès Tahafut al-Falasifah (Kerancuan Para Filsuf), buku sè palèng pangaro bân aèssè kritik nyalekkèt ḍâ' tradisi filsafat —otamana filsafat akadhi Neoplatonisme— è dunnya Islam, otamana ḍâ' karjâ bân pamèkkèrna Ibnu Sina.[21]

Bhuktè Bâdâna Gustè Allah

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rusyd nyèrrat tentang buktè-buktè bâdâna bân sifat-sifat Gustè Allah è dâlem bukuna Kitab al-Kasyf 'an Manahij al-Adillah ("Buku Pengungkapan Cara-Cara Pebuktian"). Salerana neliti kaangghuy nyarè onèng bân ngritik doktrin-doktrin dâri bhân-sabbhân kalompo' è dâlem Islam: Kelompok Asy'ariyah, Mu'tazilah, Sufi bân "Hasyawiyah" (para literalis). Salerana jhughân mareksa bân ngritik bhân-sabbhân buktè sè èjhârbâ'aghi bâdâna Gustè Allah. Menorot Ibnu Rushd, bâdâ duwâ' dalil otabâ argumen kaangghuy bâdâna Gustè Allah sè èangghep bhèndèr sacara logika bân padèh kalabân Al-Qur'an, èngghi panèka argumen inayah ("Pemberian [Tuhan]") bân ikhtira' ("penciptaan").

Sèpat-sèpat Allah

[beccè' | beccè' sombher]

Ibnu Rusyd ajhungjhung doktrin tauhid otabâ sèttong Allah bân nyebbuttaghi 7 sèpat-sèpat Allah: onèng, oḍi', kobâsa, kasokan, mèreng, ngoladhi, tor abudhâbu. Sèpat-sèpat panèka jhughân cocok sareng pamangghi para olama' è jâman kasebbhut. Èyantarana pètto' sèpat panèka, Ibnu Rusyd palèng bânnyak abâhas sèpat onèng ('ilm), tor apamangghi jhâ' pangataowanna Gustè Allah ta' samè sareng pangataowanna manossa: Gustè Allah ngaonèngè sadhâjâna alam semesta polana Allah aropa'aghi sabâb ḍâri sadhâjâna hal, dhinèng manossa onèng hal-hal è alam semesta karna sabâb akibat ḍâri hal sè èpabâḍâ.

Ibnu Rusyd pas nerrossaghi jhâ' Gustè Allah bisa èsimpullaghi ngaghungè sèpat oḍi' polana oḍi' panèka prasyarat kaangghuy ngaonèng, bân jhughân polana Gustè Allah sè aghâbây bhârâng-bhârâng ḍâri taḍâ' dhâddhi bâdâ. Ibnu Rusyd abherri' pamangghi jhâ' Allah panèka kobâsa serrèna gustè Allah sangghup aghâbây. Salaèn jârèya, serrèna gustè Allah ngaghungè sèpat ngaonèngè tor kobâsa, mètorot Ibnu Rusyd ampon pastè Allah jhughân bisa abudhâbu. Dhinèng sèpat-sèpat Allah ngoladhi tor mèyarsa, Ibnu Rusyd nguca' jhâ' polana gustè Allah sè mabâḍâ dunnya, Gustè Allah ngaonèngè sadhâjâ bâgiyân dunnya kasebbhut kalabân jhârna' akadhi seniman sè onèng ka karjâna. Serrèna mèreng tor ngoladhi aropa'aghi ḍuwâ' cara ka'angghuy ngaonèngè alam sadhâjâ, gustè Allah mènangka sè aghâbây kodhu ngaghungè ḍuwâ' sèpat kadebbhut.

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Arnaldez 1986, p. 909.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Hillier, Biography.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Wohlman 2009, p. 16.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Dutton 1994, p. 190.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Iskandar 2008, p. 1116.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 6,23 6,24 6,25 6,26 6,27 6,28 6,29 6,30 6,31 Arnaldez 1986, p. 910.
  7. ↑ El-Saha & Hadi 2004, p. 138.
  8. ↑ Rosenthal 2017, Averroës’ Defense Of Philosophy.
  9. ↑ Fakhry 2001, p. 1.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 Fakhry 2001, p. 2.
  11. ↑ 11,0 11,1 M. Hadi Masruri 2005, p. 32.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Dutton 1994, p. 196.
  13. ↑ Rosenthal 2017, Early Life.
  14. ↑ Ahmad 2009, p. 193.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Fakhry 2001, p. 3.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 Fakhry, Majid. "Averroes (Ibn Rushd) His Life Works and Influence." Oneworld Publications. 2001-06-30. Aksès 2025-09-01. Kaca 9.
  17. ↑ Ahmad, Jamil. "Seratus Muslim Terkemuka". Diterjemahkan oleh Tim penerjemah Pustaka Firdaus. Jakarta: Pustaka Firdaus, 2009. ISBN 979-541-172-1.
  18. ↑ El-Saha, M. Ishom dan Saiful Hadi. "Profil Ilmuwan Muslim Perintis". Jakarta: Fauzan Inti Kreasi, 2004.
  19. ↑ Dutton, Yasin. "The Introduction to Ibn Rushd's "Bidāyat al-Mujtahid". Brill: Islamic Law and Society. Vol.1, No.1 1994. Aksès 2025-08-28. doi:10.2307/3399333.
  20. ↑ Leaman, Olivier (2002), An Introduction to Classical Islamic Philosophy (dalam bahasa Inggris) (Edisi 2), Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-79757-3
  21. ↑ 21,0 21,1 Hillier, H. Chad. "Ibn Rushd (Averroes) (1126–1198)". Internet Encyclopedia of Philosophy (dalam bahasa Inggris). ISSN 2161-0002. Èaksès 2025-09-01

Ḍaftar Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  • Ahmad, Jamil (2009). Seratus Muslim Terkemuka. Translated by Tim penerjemah Pustaka Firdaus. Jakarta: Pustaka Firdaus. ISBN 979-541-172-1.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Arnaldez, Roger (1986). "Ibn Rushd". The Encyclopaedia of Islam, New Edition. Vol. Vol. III: H-Iram. Leiden: Brill Publishers and Luzac & co. pp. 909–920. doi:10.1163/1573-3912_islam_COM_0340. ISBN 90-04-08118-6. {{cite encyclopedia}}: |volume= has extra text (help); Unknown parameter |editors= ignored (|editor= suggested) (help)CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Dutton, Yasin (1994). "The Introduction to Ibn Rushd's "Bidāyat al-Mujtahid"". Islamic Law and Society. 1 (2). Brill: 188–205. doi:10.2307/3399333. JSTOR 3399333. {{cite journal}}: ref stripmarker in |ref= at position 1 (help)
  • El-Saha, M. Ishom; Hadi, Saiful (2004). Profil Ilmuwan Muslim Perintis. Jakarta: Fauzan Inti Kreasi.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Fakhry, Majid (2001), Averroes (Ibn Rushd) His Life, Works and Influence (in Inggris), London: Oneworld Publications, ISBN 1-85168-269-4{{citation}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Hillier, H. Chad. "Ibn Rushd (Averroes) (1126–1198)". Internet Encyclopedia of Philosophy (in Inggris). ISSN 2161-0002. Retrieved 8 Agustus 2025.{{cite encyclopedia}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Iskandar, Albert Z. (2008). "Ibn Rushd (Averroës)". Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (in Inggris). New York]]: Springer]]. pp. 1115–1117. doi:10.1007/978-1-4020-4425-0_9240. ISBN 978-1-4020-4559-2. {{cite encyclopedia}}: Unknown parameter |editors= ignored (|editor= suggested) (help)CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • M. Hadi Masruri (2005). Ibn Thufa'il: Jalan Pencerahan Mencari Tuhan. Yogyakarta: LKIS. ISBN 9798451325.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Rosenthal, Erwin I.J. (26 December 2017). "Averroës". Encyclopædia Britannica (in Inggris). Encyclopædia Britannica, inc.{{cite encyclopedia}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Wohlman, Avital (4 December 2009). Al-Ghazali, Averroes and the Interpretation of the Qur'an: Common Sense and Philosophy in Islam (in Inggris). London dan New York: Routledge. ISBN 978-1-135-22444-8.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)

  1. ↑ Dutton 1994.
Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Ibnu_Rusyd&oldid=47347"