Hajji
Hajji iyâ arèya ziarâ Islam taonan ka Mekka, kotta soccè umat Islam, bân kewâjibân wâjib bâgi umat Islam sè kodhu ngelakoni palèng enje' sekalè saomor odi' kabbi orèng Muslim la tuwa sè bhâdhân bân pèssèna cokop ngelakoni jhâlânan, bân ollè adukung kalowarghâ sakabbina pas sèta'ḍeteng jârèya. iyâ arèya sittong ḍâri lèma' Rokon Islam, è sampeng Syahâḍât, Abhâjâng, Zakat, bân pasa. Hajji iyâ arèya pertemoan taonan palèng rajâ orèng-orèng è dhunnya. Kebhâḍâân sè bhâdhân bân pèssè cokop ngelakoni ibâḍâ hajji èsebhut istita'ah, bân orèng Muslim sè mapossa syarat rèya è sebbhut mustati. Hajji iyâ arèya demontrasi solidaritas orèng-orèng Muslim, bân patonna ka Ghustè Alloh. Oca' Hajji iyâ arèya "anèat ngelakoni jhâlânan", sè berkonotasi beccè kelakoan luar ḍâri perjhâlânan bân kalakoan è ḍâlem nèat.
Ziarâ kadhâdhiyaân ḍâri tangghâl 8 sampè' 12 (otabâ ḍâlam sebâgiân kasus ka 13) ḍâri Zulhijjâ, bulân terahèr pananghâlân Islam. sebhâb panangghâlân Islam iyâ arèya bulân bân taon Islam rakèra sebelâs arè lebbi pènḍe' ḍâri pas panangghâlân Gregorian, tangghâl hajji Gregorian aobâ ḍâri taon ka taon. Ihrâm iyâ arèya nyama sè èberri' dâ' kebhâḍâân spiritual khusus è dimma paziarâ ngangghuy duwâ' lembâr potè kaèn alos. Bân majhâu abâ' ḍâri kalakoan jârèya.
Hajji èkaètaghi bi' kaodi'ân nabi Islam Muhammad ḍâri abâd ka-7, ritual ziarâ ka mekka èangghâp bi' umat Islam ghâbây merenggangkan èbuân taon sampè' Ibrahim. Selama hajji, paziarâ agabung ḍâlem prosèsi atosân èbu orèng, sè along-polong akompol è Mekka sampè' minggu hajji, bân ngelakoni sebâgiân ritual: tiap orèng ajhâlan alabân ara jârum jâm petto' kalè è seddhi'na Ka'ba (abânto' kubus bangunan bân dhuwâ ghâbây kaom Muslim), ajhâlân la' bâli' antara bhukèt - bhukèt Al-Safa bân Al-Marwah, ènoman ḍâri somor Zâmzâm, sampè' ka dataran Ghunong Arafah ghâbây agâjâgâ, mataḍâ' sittong malem è Dataran Muzdalifah, bân ngelakoni rajam simbolis iblis ngontalaghi bâto ka tello' pilar. Marènna alako jârèya paziarâ acokor cètak, ngelakoni ritual ngorbanaghi hewân, bân ngeraya'aghi festival global tello' arè tellasân Qorbân.
Jâma'ah hajji kiya bisa mangkat ka Mekka ghâbây ngelakoni ritual è laèn bâkto sepanjang taon. Iyâ arèya èsebhut "ziarâ sè lebbi rendâ", otabâ Umro. Namon, malè sakabbina mèlè ghâbây ngelakoni umro, sakabbina ghi' èwâjibaghi ghâbây ngelakoni ibâḍâ hajji è laèn bâkto ḍâlem odi' sakabbina anḍi' jâmpatam ghâbây ngelakoninna, sebbâb Umro benni pengentè hajji.
Artèna
[beccè' | beccè' sombher]Ḍâri lughawi, hajji artèna sengaja otabâ atojhu bân ngunjungin. Manorot ètimologi bhâsa Arab, oca' hajji anḍi' artè qashd, iyâ arèya tojhuân, maksod, bân penyengaja. Manorot istilah syara', hajji iyâ arèya atojhu ka Baitullah bân kennengngan ghâbây ngelakoni amalan-amalan ibâḍâ. Sè èmaksod bi' kennengngan tertentu ḍâlem artè è attas, selaèn ka'bâ bân Mas'a (kennengnga sa'i), rèya Arafa, Muzḍâlifa bân Mina. Sè èmaksod bi' bâkto penteng iyâ arèya bulân-bulân hajji sè èmolaèn ḍâri Syâwwâl sepolo arè kasittong bulân Zulhijjâ. Amal ibâḍâ penteng iyâ arèya thâwâf, sa'i, wukuf, mazbit è Muzḍâlifa, ngontalaghi jumro, mabit è Mina, bân laèn-laèn.