Hadis
Hadis iyâ arèya bento' ocabhân Islam sè aèssè ca' oca', kelakowan, bân persetojhuwân ḍâri nabi Islam Muhammad. Hadis rèya èkaètaghi rante perawi. Kompolan hadis èkompollaghi bi' para penèngghi Islam pas abad-abad marènna kematèyan Muhammad. Hadis èhormatin luas ḍâlem pemèkkèran Muslim arus otama bân aropa'aghi inti ḍâri Hokom Islam.
Hadis iyâ arèya oca' Arab ghâbây hal-hal akaḍi' laporan. Kewibawa'annl hadis rèya bânnya' orèng ngangghâp sombher bimbingan aghâma bân moral sè èkennal rèya Sunnah, sè nempatta'aghi rotan keḍuwâ' marènna Al-Qur'an (sè èyakènè ommat Islam ghâbây Firman Tuhan sè èwahyuaghi ḍâ' Muhammad). Total ayât sè èkaètaghi bi' Hokom ḍâlem Al-Qur'an dhiddhi', hadis èangghâp bi' bânnya' orèng aberri' pangara'an ḍâlem kabbi hal molaèn ḍâri rèncèan kewâjibân aghâma (akaḍi' Ghusl otabâ Wudu ghâbây salat), pas bânto' salam sè bhender bân pentenga kebecce'an ḍâ' bhudâk. Dhâdhi bânnya' orèng, "sebâgiân raje" atoran Syariah asalla ḍâri hadis Benni Al-Qur'an. Golongan ulama Islam Sunni èstèla hadis ta' coma acangkop ca'-oca', nasèhat, amalan, bân laèn-laèn ḍâri Muhammad, namon kiya sahabatta, ḍâlem Islam Syiah, hadis iyâ arèya perwujudhân sonna, kaoca'an bân kelakoan Muhammad bân kalowarghâna, Ahlulbait (ḍubelâs Iman bân potrè Muhammad, Fatimah az-Zahra).
Bhidhâna bi' Al-Qur'an, ta' kabbi ommat Islam percaje carèta hadis (otabâ ta' kabbi carèta hadis) iyâ arèy Wahyu Ilahi. Golongan gadis se mabhidhâ'aghi kabbi cabang Agama Islam. Sebâgiyân Muslim percaje bimbingan Islam kodhu èdasaraghi coma ḍâ' Al-Qur'an, dhâdhi nolak otoritas hadis; sebâgiyân orèng lebbi lanjot iyâ sebâgiyân rajâ hadis iyâ arèya rekayasa sè èghâbây pas abad ka-8 bân ka-9 M, bân kalrèro èkaèttaghi ḍâ' Muhammad. Secara Historis, sebâgiyân sèkte Khawarij Kiya nola' hadis, sabâtara Mu'tazilah nolak hadis ghâbây dhâsar Hokom Islam, sekalèghus narèma Sunna bân Ijma.
Soalla sebâgiyân hadis nganḍung pernyataan sè ngeraguaghi bân atentangan, pembhuktèan hadis dhâdhi bhiḍâng pelajhârân otama ḍãlem Islam, ḍâlem bânto' klasikka, hadis bâḍâ duwâ' bagiyân iyâ arèya rante perawi sè nyampayaaghi laporan (isnad), bân tolesan otama laporan (matn). Sèng masèng hadis èklasifikasikan bi' ulama bân ahli hokom Muslèm ka ḍâlem bagiyân akaḍi' sahih, hasan, otabâ da'if. Namon, golongan sè abhidhâ bân ulama sè abhidhâ ngeklasifikasi hadis secara bhidhâ. Sebâgiyân hadis sè è angghâp ta' ollè èandhâllaghi ghi' èghuna'aghi bi' ahlè hokom Sunni ghâbây bhiḍâng hokom ta' inti.
Orèng sarjana bere' umumma skeptis ḍâ' nèlay hadis ḍâlem mahamma'aghi carèta Muhammad sè onghuwân, Hadis sè èangghâp sahih bi' orèng sarjana moslèm, sebbhâb catetan ka sèttong jârèya berabad-abad marènna kaoḍi'ân Muhammad bân ta' ollè èverifikasi rante hadis sè èklaèm penyebhârânna, bân maloas pencèpta'an hadis-hadis palsu. Orèng sarjana bere' ngatèla' hadis lebbi berarghâ ghâbây nyatet perkembângan teologi Islam è kebudiyân arè.
Ètimologi
[beccè' | beccè' sombher]Hadis secara harfiah berartè "acaca", "ca' oca'", ḍâlem terminologi Islam èstèla hadis berartè ngelaporraghi, nyatet sèttong pernyataan bân tèngka lako ḍâri Nabi Muhammad.
Manorot èstèla ulama ahli hadis, hadis iyâ arèya apa sè èriwayatta'aghi ḍâri Nabi, aropa ca' oca', kalakowan, katetabhân, sèfat jasmani otabâ sèfat akhlak, perjâlânan marènna èangka' dhâdhi Nabi bân dhâng-kadhâng kiya sebelumma, dhâdhi artè hadis èḍinna' sema'na bi' Sunna.
Oca' hadis sè ngalamma'aghi perloasan ma'na iyâ arèya èpaḍâ'aghi bi' Sunna, pas teppa' rèya bisa berartè kabbi oca' (sabḍâ), kelakowan, katetabhân persetojhuwân ḍâri Nabi Muhammad sè èdhâdhiyaghi katetabhân otabâ hokom. Oca' hadis iyâ arèya benni oca' infinitif, oca' rèya èkoca' oca' bhârâng.