Aleksander Agung
Aleksander III dâri Makedonia (bahasa Yunani Kuno: Ἀλέξανδρος Aléxandros; 20/21 Juli 356 SM – 10/11 Junè 323 SM), lebbi èkenal dhâddhi Aleksander Agung, iyâ arèya sorang raja d6ari Kerajaan Yunani Kuno dâri Makedonia. È omor 20 taon, dhibi’en nerrossaghi takhta eppa’na, Filipus II dâri Makedonia sè matè èpatè’e è nèkana Kleopatra bâri Makedonia è taon Oktober 336 SM. Èmolaè ta’ abit samarèna matèna eppa’na, Alexander ngabi’ sabâgiyân bânnya’ bâkto kakowasaanna kangghuy malancar kampanye-kampanye militer ka Asia Bârâ’ bân Mesir, Asia tengnga, bân Asia Lao’. È omor 30 taon, dhibi’en ella berhasèl sala sèttong kakaisaran palèng rajâ salanjhâng sajârâ, wilayana abhentang dâri Balkan è bârâ’ sampè’ India è temor.[1] Dhibi’en ta’ toman kala dâlem partemporan bân terkenal lowwas dhâddhi sala sèttong komandan militer palèng sukses dâlem sajârâ[2].
Sampè’ omorra sè ka 16 taon, Alexander èdhidhi’ bi’ filsuf terkenal, Aristoteles. È taon 335 SM, ta’ abit samarèna dhibi’en è angka’ dhâddhi raja attas Makedonia, dhibi’en alancarraghi kampanye militer è Balkan bân negghâssaghi polè kendali attas Trakia bân Iliria, sabelluna ngibâ pasokanna nyerbu kotta Thebes, Aleksander samarèna jarèya ancor dâlem partemporan. Alexander samarèna jarèya è anugerahi jâbâtan jenderal attas seloro Yunani, bân ngangghuy otoritassa kangghuy masuksès proyek pan-Hellenik sè èrancang eppa’na, ngala’ kapèmpènan attas saloro orèng Yunani dâlem opajâ kabbhi nakhlokkaghi Persia.[3]
È taon 334 SM, dhibi’en menginvasi Kakaisaran Persia Akhemeniyah bân molaè sajumla kampanye militer se kadhâddhiyân salama 10 taon. Selepas panaklokkanna attas Anatolis, Aleksander malemmaaghi Akhemeniyah dâlem sarangkayan partemporan pentèng, tarmaso’ partemporan è Issos bân Gaugamela; dhibi’en samarèna berhasèl maghâgghâr Darius II ban nakhlokkaghi Kakaisaran Akhemeniyah sacara kasalorowan. Samarèna ghâgghârrâ Persia, Kakaisaran Makedonia ngowasaè petak wilaya sè lowas antara Tasè’ Adriatik bân Songai Indus. Aleksander andi’ misi terro ollè “konco’-konco’ dâri dhunnya bân tasè’ lowar rajâ.” Dhibi’en menginvasi India è taon 326 SM, bân ngaollè kamennangan pentèng attas Porus, sorang raja India Kuno bâri daera sè jângkènè èkenal dhâddhi Punjab, è partemporan Hydaspes. Polana parmentaan para pasokanna sè kerrong ka kampong halamanna, dhibi’en pas abâli ka Songai Beas bân samarèna jarèya sèdhâ è taon 323 SM è Babilon, sèttong kotta è Mesopotamia sè sabelluna è rembhâkkaghi bi’ Aleksander bhâkal dhâddhi ibu kotta dâri kakaisaranna. Sèdhâna Alexander adhina sajumla rancara militer bân kampanye dhâghâng sè tak dhâddhi, sè bilâ dhibi’en ghi’ odi’ bhâkal èmolaè kalabân invasi Yunani atas Arabia. Dâlem bâbârempa taon samarèna kamatèanna, sajumla perrang sipil pecca è bânnya’ daèra è Kakaisaran Makedonia, sè akhèrra akonco’ è disintegrasi e tanang para Diadokhoi.
Kalabân sèdhâna sè ètandhâi èmolayya periode Helenistik, warisan Aleksander termaso’ pembauran budajâ bân sinkretisme sè moncol bi’ panaklokkan-panaklokkan sè èkalako bi’ abâ’en, akadhi Buddha-Yunai bân Yudaisme Helenistik, dhibi’en majhâghâ lebbi dâri dupolo kotta sè ngangghuy nyamana, kalabân sè palèng èkatèla iyâ arèya kotta Alexandria è Mesir. Panyebaran budâjâ Yunani sè ètèmbullaghi dâri ekspansi koloni Yunani bi’ Aleksander nimbullaghi dominasi lowar biasa paradhâbhân Helenistil sè pangarona sampeè temor jhâu dâri Anak Benua India. Periode Helenistik akembang malaloè Kakaisaran Romawi dhâddhi budâjâ Bârâ’ modern; Bhâsa Yunani dhâddhi lingua franca wilaya kasebbhut bân iyâ arèya bhâsa otama Kakaisaran Bizantium sampè’ rontona è partengngaan abad ka-15 Masehi. Komunitas aparbhâsan Yunani è bâgiyen tengnga bân tèmor jhâu Anatolia bertahan sampè’ genosida ka etnis Yunani bi’Turki è taon 1910-wan bân awwâl 1920-wan sarta poropan populasi Yunani dhâddhi populasi Turki è partengngaan `920-wan. Aleksander dhâddhi legendaris dhâddhi pahlawan klasik sè èangghâp andik sajumla karakteristik sè saropa kalabân Akhilis, dhibi’en ècatet dâlem tradisi historikal bân mitos dâlem budâjâ Yunani bân non-Yunani. Capayan militerra bân pencapayanna s`alang-ulang dâlem cem-macem partemporan partemporan sè èangghâp ta’ toman èkaollè orèng laèn sabelunna, ella aghâbây Aleksander dhâddhi tola’ okor parbhândhingan bi’ bânnya’ pamèmpèn militer.bân taktèk-taktèk Aleksander terros dhâddhi subjek studi sè signifikan è akademi-akademisi militer è saloro dhunnya[4].
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila S. (2009) The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Mosul to Zirid, Volume 3. (Oxford University Press Incorporated, 2009), 385; "[Khojand, Tajikistan]; As the easternmost outpost of the empire of Alexander the Great, the city was renamed Alexandria Eschate ("furthest Alexandria") in 329 BCE."
- ↑ Yenne 2010, hlm. 159.
- ↑ Burger, Michael (2008). The Shaping of Western Civilization: From Antiquity to the Enlightenment. University of Toronto Press. hlm. 76. ISBN 978-1-55111-432-3. è aksès 2025-03-29.
- ↑ Yenne 2010, hlm. viii.