Ènsiklopèḍia

Ènsiklopèḍia iyâ arèya karjâ roju'ân otabâ rèngkessân sè anyadhiyaaghi rangkoman kabhâr ḍâri sakabbhina ranca' pangataowan otabâ ḍâri bidang sè tanto. Ènsiklopèḍia kabâgi dhâddhi ḍuwâ' artikel otabâ èntri sè segghut è soson mètorot alfabèt bân torkadhâng bi' bhângsa tèmatik. Artikel ènsiklopèḍia lebbi lanjhâng bân lebbi rèncè katèmbhâng kamus sè palèng bânnya'. Sacara umum, ta' akanta èntri kamus sè coma fokus ka kabhâr linguistik gramatikal, artikel ènsiklopèḍia afokus ka kabhâr faktual tentang subjek sè è sebbhut ḍâlem ombhul artikel.

Ènsiklopèḍia ella bâḍâ sajjhek 2.000 taon lambâ' (parkèraan) bân ella berevolusi sajjhek taon kasebbhut sampè' bhâsa Friuli (è tolès ḍâlem bhâsa internasional otabâ bhâsa vernakural), okoran (pan-bârâmpan otabâ bânnya' volume), maksod (prèstasi ḍâri pangataowan global otabâ jangkauan pangataowan sè kabâtes), persepsi bhudhâjâ (latar belakang, pangaterro, kalajâghân kamampoan), bân tèknologi sè kasadhiya kaangghuy produksi bân distribusi (manuskrip tolèsân tanang, kènè' otabâ rajâ), persepsi bhudhâjâ. Kaangghuy sombher kabhâr sè kaparcajâ sè è kompollaghi bi' para ahlè, versi cètak bânnya' è temmo è Perpustakaan, sakolaan bân institusi pendidighân laènna.

Kalowarra versi digital bân sombher terbuka è abad ka-20 ella malowas jangkauan aksèbilitas, karangan, sè maca, bân macemma èntri ènsiklopèḍia bân nanyaaghi ghaghasân tentang ènsiklopèḍia bân rèlèvasi terrabhân è produksi dinamis kanta tradisional.

Ètimologi

Oca' "ènsiklopèḍia" è kala' ḍâri bhâsa Yunani; ènkyklios paidela (ἐγκύκλιος παιδεία) artèna, lèngkeran otabâ pangajhârân sè ghenna'. Ènsiklopèḍia iyâ arèya pendidighân paripurna sè aghândhu' sakabbhina lèngkeran èlmo pangataowan. Ènsiklopèḍia segghut è pacampor kalabân kamus bân ènsiklopèḍia-ènsiklopèḍia awwâl sè lakar ella akembang ḍâri kamus. Bhidhâna, antara kamus bân ènsiklopèḍia iyâ arèya lamon kamus cokop aberri' artè ḍâlem nèyap èntri otabâ lemma sè è abâs ḍâri sudut pandang linguistik otabâ coma aberri' oca' sè paḍâ, lamon ènsiklopèḍia aberri' penjelasân lebbi ḍâlem nèyap artikel kaangghuy kadhâddhiyân. Otabâ lebbi rèngkes: kamus iyâ arèya ḍaftar oca' sè è jellasaghi kalabân oca' laèn. Lamon ènsiklopèḍia iyâ arèya ḍaftar hal sè kadhâng è lengkabbhi kalabân ghâmbhâr kaangghuy majellas.

Ènsiklopèḍia è jhâman klasik antik è Èropa

Oca' Ènsiklopèḍia asalla ḍâri bhâsa Yunani, otamana bhâsa Yunani Kona. Ènsiklopèḍia sè palèng towa asalla bânnè ḍâri Yunani tapè ḍâri Kakaisaran Romawi sè è tolès bi' Marcus Porcius bân oḍi' è abâd ka-3 sampè' 2 sabelluna Masèhi. Bentu' ènsiklopèḍia sè pagghun bâḍâ sampè' satèya bân sè palèng towa è tolès bi' Caius Plinius Secundus è abâd pertama Masèhi. Ènsiklopèḍia Plinius arèya bâḍâ 38 jhilid.

Sajjhârâ ènsiklopèḍia è dhunnya modern

Tokang tolès asal Jèrman è taon 1559. Terros filsuf Ènggris Francis Baron è awwâl abâd ka-17 ngangghuy oca' rèya è artè modern.

Tapè, artè oca' ènsiklopèḍia bhuru è angghuy ḍâlem artèna akanta satèya samarèna Denis Diderot, tokang tolès bân filsuf Prancis jhughâ ngangghuy oca' rèya kaangghuy aberri' nyama proyèk sè prappa'na è kalako. Proyèkghâ sè paḍâ è kaoca' proyèk abâd ka-18 rèya berlangsung salama 30 taon, ḍâri taon 1750-1780. Tojjhuwân proyèk arèya kaangghuy nolès sacara sistematis sakabbhina pangataowan sè è kataoè bi' manossa.

Ḍâlem bhâsa Prancis ènsiklopèḍia Diderot arèya è sebbhut: Èncyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Artèna ḍâlem bhâsa Inḍonèsia iyâ arèya "Ensiklopedia atau kamus beranotasi tentang ilmu pengetahuan, seni dan pekerjaan".

Ènsiklopèḍia è Inḍonèsia

Jhâman klasik

Ènsiklopèḍia palèng towa è inḍonèsia asalla ḍâri polo Jhâbâ ḍâri bhudhâjâ Jhâbâ-Hinḍu bân è tolès ḍâlem bhâsa Jhâbâ Kona. Ènsiklopèḍia rèya è sebbhut Centaka Parwa bân aèssè sakabbhina kabhâr tentang macemma èlmo pangataowan bân carèta mitologi sarta wiracarita. Cantaka Parwa arèya cora'na è tolès è abâd ka-9 Masèhi.

Salaènna Cantaka Parwa, kètab Candra Kirana sè korang lebbi asalla ḍâri jhâman sè paḍâ pantes è sebbhut pula. Tapè, Candra Kirana saongghuna lebbi matao tandhâ kamus katèmbhâng ènsiklopèḍia.

È jhâman pasca-Hinḍu otabâ jhâman Islam Jhâbâ, antara abâd ka-16 sampè' abâd ka-18, kalowar karjâ sastra sè bânnè ènsiklopèḍia, tapè asèpat ènsiklopèḍis. Kètab-kètab sè è maksod iyâ arèya Serat Centhini bân Serat Cabolang. Kètab-kètab rèya aèssè carèta morèd sè ngembara bân ajhâr è man-dimman. È kennengngan sè è kennengngè, pagghun ajhâr hal anyar. Kètab rèya sè ta' jarang è tebbellâ bânnya' jhilid, è awwâllâ lakar è parkèra'aghi coma sakadhâr kompolânna karjâ tentang sakabbhina macem èlmo pangataowan sè è rangkai dhâddhi sèttong.

È pertengnga'an abâd ka-18, sang pujangga Surakarta; Ranggawarsita nolès karjâ sastra sè è sebbhut Pustaka Raja Purwa ("Kètab Raja Kona"). Kètabbhâ sanget è kalèburi bi' bânnya' orèng è bâkto rowa, bâḍâ bânnya' macemma carèta tentang sajjhârâ raja kona bân laènna. Carèta è tolès sacara kronologis bi' Rangga Warsita. Bahkan samarèna Rangga Warsita ta' alanjhuttaghi kètab rèya, kètab rèya è lanjhuttaghi bi' sè lèbur.

È taon 1898, karjâ asèpat ènsiklopèḍis è tolès e Surakarta bi' Ki Padmasusastra (Wira Pustaka). Kètab rèya è nyamaè Bauwarma. Karjâ na ella asèpat modern karna sakabbhina bahan sè è bahas bân è mowa' ḍâlem buku na è soson sasoway abjad. Bakto satèya, naska kasebbhut è sèmpen è Musèum Radyapustaka Surakarta.