Èlong
Sacara anatomi, èlong iyâ arèya panonjolân neng vertebrata sè ngandung nostril, sè nyarèng udara kaangguy anyabâ[1]. Èlong mènangka istilah, bisa jughân èghuna'aghi kaangghuy nunju'aghi lobâng, akadhi èlong neng pesawat. Neng KBBI konco'en elong èsebbut utlung bân lobâng èlong èsebbut murwana.
Èlong Manossa
[beccè' | beccè' sombher]Elong iyâ arèya bâgiyân sè palèng mondhul neng muwah, sè anḍi' kaguna'an kaangghuy anyabâ, nyarèng udara, maanga' udara kaanghuy anyabâ, jughân kaangghuy resonansi sowara.[2] Bâgiyân lowar èlong tasoson ḍâri batang èlong (dorsum nasi), lèmbânga èlong (ala nasi), pangkal èlong (bridge), konco'en èlong (hip), lobânga èlong (nares eksterior), bân sekat èlong (kolumela)[3].
Èlong iyâ arèya alat indra manossa sè anḍi kaguna'an rangsangan aropa bâu otabâ zat kimia sè aropa gas. Neng dâlem rongga èlong, bâḍâ serabut saraf pembâu sè èlengkapi kalabân sel-sel pembâu, sakètar 10-20 juta sel pembâu[4]. Satiap sel pembâu anḍi' obu' alos (silia olfaktori) neng ujunga bân bâḍâ selaput lendir sè aghuna kaangghuy pelembab rongga èlong.[5]
Proses nyiom sesuatu
[beccè' | beccè' sombher]È bâ'to orèng anyabâ, zat kimia sè aropa gas masok ka dâlem èlong. Zat kimia aropa sombher bâu bhâkal larut neng selaput lendir, pas bhâkal arangsang obu'-obu' alos neng sel pembâu. Sel pembâu bhâkal nerrosaghi rangsang rèya ka otâ' kaanghuy èyola saèngghâ bisa tao ka sakabbina cem-macemma bâu dâri zat kimia kasebbhut.
Neng dâlem rongga èlong, udara ngalamè panyasuaiân temperatur bân kalembapân. Proses rèya èlakonè lèbat sekat rongga èlong (concha nasalis). Neng rongga èlong (kacèr otabâ kanan), bâḍâ 3 buwâ conchae sè abâgi rongga kasebbhut dhâddhi 3 bâgiyân. È bâ'tona ngalèbâdhi conchae, udara bhâkal nyesuaiaghi ka temperatur panas otabâ cèllep. Udara sè kalèbât panas bhâkal èpatoron temperaturrâ bân sè kalèbât cèllep bhâkal èanga'e.[6]
Panyakèt neng Èlong
[beccè' | beccè' sombher]Gangguan neng èlong biasana èsebabaghi radang otabâ sakè' pile' sè ngasèllaghi lendir otabâ miro' saènggâ ngalang bâu sè depa'a ka konco'en saraf pembâu. Gangguan laèn jughân bisa èsebabaghi bâdâna kotoran neng èlong bân bulu èlong sè cè' bânnya'en. Aberse'en èlong ḍari kotoran bân ngarapi'aghi bulu, bisa abânto ngatasè gângguân panciuman.
Bentu' Èlong
[beccè' | beccè' sombher]Bentu' èlonga manossa sacara umum antara lain èlong Elang (Aquiline nose), èlong Yunani (Grecian nose), èlong Afrika (African nose), èlong bèngko' (Hawk nose), èlong pesè' (snub nose), bân èlong mancong (celestial nose).
Paul Topinard nyetusaghi indeks bentu'en èlonh mènangka metode ngalompo'aghi kelompok etnis. Indeks adâsar ka rasio lèbârrâ èlong bân tèngghina. Dimensi èlong jughân èghuna'aghi kaangguy ngalompo'aghi morfologi èlong dhâddhi lèma' macemma: Hyperleptorrhine iyâ arèya èlong sè cè' lanjhânga bân sempèt kalabân indeks èlong 40 sampè' 55. Leptorrhine aropa èlonh sè lanjhâng bân sempèt kalabân indeks 55–70. Mesorrhine iyâ areya èlong seddheng kalabân indeks 70-85. Platyrrhine iyâ arèya èlong pènde' bân lèbâr kalabân indeks 85–99·9. Sè nomer lèma' iyâ arèya hyperplatyrrhine sè anḍi' indeks lebbi ḍari 100. Cem-macemma okoran èlong antar etnis bisa èkaitaghi kalabân parbidâen adaptasi evolusioner ḍâ' suhu bân kalembapân sakètarra. Faktor laèn akadhi seleksi seksual jughân bisa ajellasaghi parbidâen etnis dâlem bèntu'en èlong.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Black, J. M., & Hawks, J. H. (2022). Kmb: Gangguan Sistem Pernapasan Dan Oksigenasi: Kmb: Gangguan Sistem Pernapasan Dan Oksigenasi. Elsevier Health Sciences. Aksès 2025-04-01.
- ↑ "nose | Description, Functions, & Facts". Encyclopedia Britannica (dalam bahasa Inggris). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2008-06-15. Aksès 2025-04-01.
- ↑ Budiarti, I. S. (2023). Indra Pembau; Hidung. Bumi Aksara. Aksès 2025-04-01.
- ↑ Abdullah, Mikrajudin (2007). IPA Terpadu - jilid 3A. Jakarta: ESIS. hlm. 85. ISBN 9789797344641.Aksès 2025-05-01.
- ↑ Setyaningrum, H. (2011). Visualisasi Sistem Pernapasan Manusia Berbasis Multimedia. Aksès 2025-04-01.
- ↑ Wibowo, Daniel S. (2006). Anatomi Tubuh Manusia. Jakarta: Grasindo. hlm. 70. ISBN 9789797328887. Aksès 2025-04-01.