Èkologi

Ekologi èngghi panèka ranca' èlmo biologi sè ajhâr interaksi antara makhlok oḍi' sareng makhlok oḍi' laènna bân jhughân sareng èlmo sakètarra. ^[1]Ḍâlem èlmo lingkungan , èkologi èpadhâddhi mènangka èlmo ḍhâsar ka'angghuy mahamè interaksi è ḍâlem lingkungan.^[2] Komponèn sè tamaso' ḍâlem interaksi panèka bisa èbâgi dhâddhi komponèn abiotik (ta' oḍi'). Sistem èkologi abentu' ḍâri akomopolla bân interaksi antar komponèn panyoson èkosistem sè salèng asambhung sèttong bân sè laèn. Analisis èkologi èghuna'aghi sareng manossa ka'angghuy nyèpta'agji lingkungan oḍi' sè serra' kalabân cara sè bisâ ètabgghungjâwâbaghi demi pangamanan, kalestarian, bân kapojhurân. Asas-asas èkologi èghuna'aghi ḍâlem nganalisis lingkungan oḍi'na manossa, atambâna orèng, atambâna aghâbây ḍhâ'ârân, èpaijo, èrosi, bânjir, pelestarian plasma nutfah, bân kèbân sè jarang ètemmo, kolèksi wâ'-buwâ'ân sè jarang ètemmo, bân pencemaran lingkungan. ^[3]

Konsèp

Kennengngan

Kennengngan aropa'aghi sadhâjâ è sakètar organisme sè aghâdhuwi pangaro ḍâ' oḍi'na organisme kasebbhut. Sèttong organisme terros oḍi' ḍâlem kennengngan sè aropa sèttong èkosistem. kennengngan aroju' ka sèttong organisme, tapè èkosistem ta' bisa aroju' ka sèttong macem organisme. Lingkungan bisa ènyata'aghi kalabân kualitatif, tapè èkosistem pèra' bisa ènyata'aghi kalabân kuantitatif. ^[4]

Èkosistem

Sèttong sistem èkologi èsebbhut mènangka èkosistem. Sosonan ḍâri èkosistem èngghi panèka sadhâjâ organisme sè èghuna'aghi areng-sareng ḍâlem sèttong wilajâ sè aghâdhuwi interaksi kalabâng kennengngan fisikka. Interaksi panèka abentu' alèran ènèrgi sè ngasèllaghi sosonan biota sè jellas bân siklus matèri ajtara bâgiyân oḍi' sareng ta' oḍi'. ^[5] Sosonan sè paḍâ abentu' ḍâlem sajumbla èkosistem sè bhidhâ. Sadhâjâ èkosistem aghâdhuwi komponèn biotik bân abiotik. Komponèn biotikka bisa èkalompo'aghi aḍhâsar ḍâ' tèngkay trofikka. Sadhâjâ èkosistem jhughân aghâdhuwi kaghuna'an otama sè paḍâ, èngghi panèka ngalèrraghi ènèrgi bân bentu' siklus matèri.^[5]

Interaksi organisme

Èkologi ajhâr tentang jnteraksi antar-organisme bân interaksi organisme kalabân komponèn abiotik. Bentu' interaksi panèka aropa cara-cara organisme nyasowayaghi ka'angghuy ngennangè kennanganna. Makhlok oḍi' bhuto ènèrgi bân matèri sè konstan ka'angghuy ajâgâ kaoḍi'anna saèngghâ interaksi pancet manoro' matèri bân ènèrgi. Interaksi organisme kadhâddhiyân è ḍâlem èkosistem sè tamaso' aktivitas mamangsa, saèngan, bân sambhungan simbiosis. ^[6]

Suksèsi

Suksèsi panèka prosès aobâna komposisi spèsiès è ḍâlem sèttong bhentang alam otabä èkosistem. Aobâna komposisi dhâddhi sabâb bâḍâna gangguwan è èkosistem otabâ bhentang alam sè aropa habitat satwa. Sa'amponna gangguwan èlang, sadhâjâ satwa nyoba' mabâli kabâḍâ'ân habitat akadhi sè asalla. Prosès suksèsi bisa dhâddhi kalabân santa' otabâ laonan. Suksèsi sè kadhâddhiyân sé abiddha atosan taon bhâkal ḍâpa' ḍâ' tahap akhèr sè aghâbây sèttong padhurrun, èkosistem, otabâ bhentang alam ta' bisa aobâ polè.^[7]

Suksèsi bisa èbhidhâ'aghi mènorot prosès kadhâddhiyânnna èngghi panèka dhâddhi suksèsi primèr bân suksèsi sèkunder. Suksèsi primèr panèka suksèsi sè kadhâddhiyân è èkosistem otabâ bhentabg alam sè ta' ngarè'è habitat maskè sakonnè'. Lokasi suksèsi primèr bisa ètemmo è wilajâ gèografis sè lowas. Suksèsi primèr omomma dhâddhi è kenengngan sè ècapo' leddhu'an ghunong apoy, akadhi è leddhu'na ghunong krakatau bân leddhu'an ghunong merapi. Prosès abeccè'na è susksèsi primèr sanget malarat èlakonè sabâb kabâḍâ'ân abiotik ampon bânnya' aobâ. È suksèsi sèkundèr, beccè'an bisa dhâddhi kalabân santa'. Suksèsi sèkundèr ta' bisa meccè' sadhâjâna karana gangguwan sè bâḍâ ta' marosak sadhâjâ kennengngan. ^[7]

Sombher

↑ Definition of ECOLOGY. www.merriam-webster.com. Arsip. Aksès (2025–04–08).
↑ Rizal, Reda (2017). Analisis Kualitas Lingkungan (PDF). Jakarta: Penerbit Lembaga Penelitian dan Pengabdian Masyarakat, Universitas Pembangunan Nasional Veteran Jakarta. p. 26. ISBN 978-602-19087-6-1.
↑ Susilawati dan Bachtiar, N. (2018). Biologi Dasar Terintegrasi (PDF). Pekanbaru: Kreasi Edukasi. p. 166. ISBN 978-602-6879-99-8. Archived from the original (PDF) on 2021-04-15.
↑ Wiryono, dkk. (2017). Restorasi Ekosistem Hutan Pasca Penambangan Batubara (PDF). Bengkulu: Pertelon Media. pp. 1–2. ISBN 978-602-14407-2-8. Archived (PDF) from the original on 2022-04-25.
↑ ^5,0 ^5,1 Wiryono (2013). Pengantar Ilmu Lingkungan (PDF). Bengkulu: Pertelon Media. ISBN 978-602-9071-05-4. Archived from the original (PDF) on 2021-01-10. Retrieved 2025-04-09.
↑ Utina, Ramli (2008). Pendidikan Lingkungan Hidup dan Konservasi Sumber Daya Alam Pesisir (PDF). Gorontalo: UNG Press. ISBN 978-979-26-8720-0.
↑ ^7,0 ^7,1 Mardiastuti, Ani (2018). Ekologi Satwa pada Lanskap yang Didominasi Manusia (PDF). Bogor: PT Penerbit IPB Press. ISBN 978-602-440-029-3.

[1] Definition of ECOLOGY. www.merriam-webster.com. Arsip. Aksès (2025–04–08).

[2] Rizal, Reda (2017). Analisis Kualitas Lingkungan (PDF). Jakarta: Penerbit Lembaga Penelitian dan Pengabdian Masyarakat, Universitas Pembangunan Nasional Veteran Jakarta. p. 26. ISBN 978-602-19087-6-1.

[3] Susilawati dan Bachtiar, N. (2018). Biologi Dasar Terintegrasi (PDF). Pekanbaru: Kreasi Edukasi. p. 166. ISBN 978-602-6879-99-8. Archived from the original (PDF) on 2021-04-15.

[4] Wiryono, dkk. (2017). Restorasi Ekosistem Hutan Pasca Penambangan Batubara (PDF). Bengkulu: Pertelon Media. pp. 1–2. ISBN 978-602-14407-2-8. Archived (PDF) from the original on 2022-04-25.

[Wiryono-5] 5,0 ^5,1 Wiryono (2013). Pengantar Ilmu Lingkungan (PDF). Bengkulu: Pertelon Media. ISBN 978-602-9071-05-4. Archived from the original (PDF) on 2021-01-10. Retrieved 2025-04-09.

[Utina-6] Utina, Ramli (2008). Pendidikan Lingkungan Hidup dan Konservasi Sumber Daya Alam Pesisir (PDF). Gorontalo: UNG Press. ISBN 978-979-26-8720-0.

[Mardiastuti-7] 7,0 ^7,1 Mardiastuti, Ani (2018). Ekologi Satwa pada Lanskap yang Didominasi Manusia (PDF). Bogor: PT Penerbit IPB Press. ISBN 978-602-440-029-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]